Grenzeloos
Nederlandse multinationals kozen afgelopen 20 jaar voor 500% winstgroei aandeelhouders
Grenzeloos is de website van de Nederlandse Trotskisten.
Glad ijs. Gevaarlijk, maar ik hou er wel van. Een uitschuiver is snel gebeurd, maar ik heb niet de pretentie om perfect te zijn en wie wil leven moet nu eenmaal bereid zijn om te vallen – als hij maar weer opstaat. Dit om aan te geven dat ik geen geschoold econoom ben. Ik kan enkel wat filosoferen over economie. Dat wil ik hier dan ook doen, op gevaar van door geleerde economen vakkundig te worden tegengesproken. Of nog: ik sta open voor kritiek. Het besluit van deze blog zal duidelijk maken dat ik niets liever wil dan dat iemand me aantoont dat ik ongelijk heb.
Het onderzoek over de uitkering van dividenden is interessant, maar ik krijg te weinig zicht op de achtergronden van de feiten.
Nu kan je van het onderzoek zelf waarschijnlijk niet méér verwachten dan dat het vaststellingen doet. Maar het gaat wel verder dan dat omdat het ook waarschuwt voor de gevolgen van de feiten. Ik wil ook nadenken over de oorzaken.
Een eerste spontane reflex als je dit leest is: die CEO’s zijn asociale smeerlappen. Ze kiezen er voor om de belangen van het werkvolk op te offeren voor de belangen van de rijken. Met die reflex wordt de wind uit de zeilen genomen voor wie zoekt naar systemische oorzaken: de mens is nu eenmaal slecht, niets aan te doen.
Die CEO’s zijn natuurlijk wel slechte mensen, maar ze voeren die politiek van dividenduitkeringen niet omdat ze slecht zijn. CEO’s zijn ook rationele mensen. Ze hebben economische motieven voor hun politiek.
Het rapport geeft duidelijk aan dat de massale uitkering van dividenden samen gaat met een massale vermindering van investeringen.
Waarom investeren de bedrijven niet ?
Ik denk dat de oorzaak te vinden is in de uit de hand gelopen kapitaalaccumulatie.
Ja, ik weet: trouwe lezers zullen nu zeggen: daar is hij weer met zijn kapitaalaccumulatie. Maar ik kan er niets aan doen dat die accumulatie dé bepalende factor is van wat er op dit ogenblik gebeurt in de economie.
Zo, onder andere, is de kapitaalaccumulatie ook de oorzaak van de privatiseringsgolf in de zorg (het schandaal in Antwerpen, maar ook elders) en in andere economische domeinen die nu nog door de overheid worden ingenomen. Ook de vergroening van de economie en energie kan je verbinden met de kapitaalaccumulatie.
En nu dus ook die massale uitkering van dividenden.
Het gaat er om dat er op dit ogenblik massaal teveel geld beschikbaar is om te investeren. De investeerders vinden geen kansen meer om winstgevend te investeren en dus gaan ze op zoek naar nieuwe investeringsmogelijkheden zoals de privatiseringen, of ze lokken kunstmatig nieuwe investeringen uit door de mensen wijs te maken dat ze omwille van het klimaat een nieuwe auto moeten kopen, ook al is de oude nog lang niet versleten.
Als je naast privatiseringen en kunstmatig opgedreven investeringen geen nieuwe investeringskansen meer ziet, geef je het geld dan maar aan de aandeelhouders. Dat is wat dit rapport aangeeft.
Dat de factor kapitaalaccumulatie in beeld komt, is belangrijk, want daardoor komt ook het systeem in beeld.
Ik ben altijd op zoek naar werkbare bepalingen. Het kapitalisme omschrijf ik graag als een economisch systeem met drie essentiële elementen: het is gericht op winst; de motor is de concurrentie; de kapitalist is eigenaar van het product.
De winst en de concurrentie zijn van belang als het over kapitaalaccumulatie gaat, want door de winst als doel en door de concurrentie als motor leidt het systeem onvermijdelijk tot een altijd maar aangroeiende kapitaalaccumulatie.
Het is niet moeilijk: zowel de winst als de concurrentie verplichten de kapitalist om zo veel mogelijk in zoveel weinig mogelijk tijd en met zo weinig mogelijk en zo slecht mogelijk betaald werkvolk te produceren.
Dat leidt onvermijdelijk tot overproductie en overproductiecapaciteit, want juist omdat er moet geproduceerd worden met zo weinig mogelijk werkvolk en dat werkvolk zo weinig mogelijk moet betaald worden, kan de consumptie niet volgen.
Tegelijkertijd is er door de winst en de concurrentie in het systeem een onvermijdelijke tendens tot monopolievorming wat op het terrein van kapitaal betekent dat het kapitaal zich meer en meer gaat concentreren in handen van steeds minder kapitalisten. Dan krijg je de superrijken van vandaag. En weten mensen zoals Branson en Bezos geen blijf meer met hun kapitaal en besteden het dan maar aan duur speelgoed zoals ruimtereisjes.
Je kan het kapitalisme dus zien als een cyclus waarin periodes van opgang en neergang finaal leiden tot een massale kapitaalaccumulatie en overschot aan geld dat geen investeringsmogelijkheden vindt.
Je kan daar allerlei zijwegen in zien, maar dàt is de grote lijn.
Je krijgt dus een toestand met massale overproductiecapaciteit en groeiende werkloosheid die mekaar versterken, want een werkloze consumeert minder.
Dat er op dit ogenblik werkvolk tekort is, is daarmee niet in tegenspraak, want in feite groeien ook de armoedejobs van mensen die weliswaar niet werkloos zijn, maar ook weinig kunnen consumeren. Die armoedejobs vergroten het probleem, want die mensen produceren meer dan ze kunnen consumeren.
Of nog: op dit ogenblik is er wereldwijd een groot teveel aan productiemiddelen, en tegelijkertijd ook aan mensen. Die twee factoren zijn met mekaar verbonden in een vicieuze cirkel.
Een vicieuze cirkel kan je enkel oplossen door de twee factoren tegelijkertijd op te lossen. Dat betekent dat het kapitalisme op dit ogenblik tegelijkertijd massaal productiecapaciteit en mensen moet kwijt geraken.
Daarvoor heeft het de oorlog. Er is geen andere manier dan de oorlog. Na de oorlog zijn de fabrieken en de mensen kapot gebombardeerd.
Je kan voor de aanstaande wereldoorlog oneindig veel geopolitieke redenen bedenken. Je kan de schuld leggen bij menselijke domheid of de waanzin van een Poetin. Maar onderliggend is er het kapitalistische economische systeem dat de échte oorzaak is.
De huidige cyclus is begonnen na de Tweede Wereldoorlog en loopt nu op zijn einde.
Ik vind het verschrikkelijk, maar ik kan er niet onderuit: wie nog gelooft dat de derde wereldoorlog op een of ander manier te vermijden valt, is naïef: het kapitalisme heeft hem nodig en dus zal hij er komen.
Feitelijk is hij al bezig: Oekraïne is de eerste grote veldslag in de derde wereldoorlog.