Elchardus heeft gelijk en ongelijk

Doorbraak

Mark Elchardus

Mark Elchardus: ‘Alles aan jezelf te danken hebben, is een dwaze, liberale illusie’

Mark Elchardus, professor emeritus sociologie (VUB) en schrijver van het boek Reset, over identiteit, gemeenschap en democratie sprak op de nieuwjaarsreceptie van de Vlaamse Volksbeweging. Hieronder de integrale tekst van zijn toespraak

Ik kan me voorstellen dat wat zich vroeger socialistisch noemde en nu niet meer weet wat het is, gruwt van deze nieuwe Elchardus.

Hetzelfde geldt voor al even belgisch-dolle liberalen. 

Het anti-nationalisme is er van bij de moederuier ingepompt, gelardeerd met het simplisme dat nationalisme gelijk stelt met collaboratie en nazisme.

Van de liberalen moeten we niets verwachten. Hun mensbeeld is een overblijfsel uit de tijd dat de mensen nog apen waren, met dien verstande dat de apen tenminste nog bekwaam zijn om roedels te vormen, iets waartoe liberalen zelfs niet in staat zijn.

Het individualisme is een arm mensbeeld.

Als Elchardus de gemeenschap benadrukt, zet hij de stap van de apenroedel naar de mensengemeenschap. Hij gaat tenminste mee in de evolutie in tegenstelling met het liberalisme dat een regressie is.

De visie van Elchardus op gemeenschap is waardevol. Het is een gemeenschap waar mensen vrij kunnen zijn, precies omdat ze een gemeenschap hebben. Het is een gemeenschap die die vrijheid bevordert, zo nodig met regels. Regels zijn niet per se tegengesteld aan vrijheid: de regel dat ik moet stoppen voor een rood licht, geeft me de vrijheid om me veilig te verplaatsen.

Maar Elchardus vergist zich als hij stelt dat die gemeenschap de staat moet zijn.

Want als die gemeenschap de vrijheid moet bevorderen, moet iemand ook vrij zijn om al dan niet toe te treden tot die gemeenschap en om er uit te stappen als hij dat wil.

Dat hoort bij de stap van roedel naar gemeenschap.

Bij de staat heeft een mens die vrijheid niet.

Dat is het verschil tussen een staat en een natie: de natie is een staat die een gemeenschap is.

Natuurlijk speelt identiteit een rol. 

Identiteit is gelaagd. Iedereen heeft zijn persoonlijke identiteit. Maar iedereen heeft ook lagen identiteit die hem samen brengen met anderen; gemeenschappelijke identiteit.

De liberalen en belgicisten die spotten met de Vlaamse identiteit blijven steken in de persoonlijke identiteit. Ik begin te vermoeden doordat ze wanhopig op zoek zijn naar belgische identiteit; die niet vinden tenzij in wensdromen; en dan maar elke gemeenschappelijke identiteit verwerpen.

Gezamenlijke Identiteit is nodig om gemeenschap te vormen. Ze is een noodzakelijke voorwaarde, maar geen voldoende voorwaarde.

Dat Vlaamse nationalisten de nadruk leggen op de Vlaamse identiteit – al dan niet bevorderd door Verhalen van Vlaanderen – is vanuit hun visie correct. Maar die identiteit is niet voldoende om tot een Vlaamse natie te komen, juist omdat de nationale gemeenschap niet mogelijk is, precies omwille van het ontbreken van de vrijheid waarover ik het hierboven had.

Door de globalisering, de multiculturele samenleving, de migratie … is het vormen van die Vlaamse identiteit ook gewoon onmogelijk. Als morgen de globalisering, de multiculturaliteit, de migratie zou stoppen … zou op wat langere termijn misschien een verbasterde vorm van Vlaamse natievorming mogelijk zijn. Maar de migratie zal niet stoppen en de multiculturaliteit is niet terug te draaien, en dus zullen er altijd opnieuw mensen binnen komen in de natie die niet de gemeenschappelijke identiteit hebben. Een aantal zal ook gewoon weigeren om in die identiteit te stappen. En je kan hen dat zelfs niet verwijten. Als wij recht hebben op de Vlaamse identiteit, dan hebben zij evenveel recht op de hunne. Als die mensen uitzonderingen blijven, zou het probleem misschien kunnen opgevangen worden. Maar het zijn geen uitzonderingen. De “gemeenschap” valt dus uit mekaar, en daarmee de natie. Daar zal het Verhaal van Vlaanderen niets aan veranderen.

De socialist Elchardus is voor solidariteit. Ik marcheer met hem mee. Maar het na-oorlogse socialisme, getekend door een verkeerd begrepen Marxistisch materialisme en een wel goed begrepen maar domme Marxistische antireligiositeit , heeft totaal gefocust op materiële welstand. Het heeft geen oog gehad voor de emotionele, mentale, spirituele … dimensie van de mens. Daarmee heeft het de basis voor gemeenschap verwaarloosd. Onze sociale zekerheid is verworden tot een pot waar iedereen zo weinig mogelijk probeert in te steken, en zo veel mogelijk probeert uit te halen. Onze zogenaamde solidariteit is in de geesten van de mensen een dienstverlening van de staat geworden. Dat is verraad van de solidariteit. Het heeft de solidariteit veranderd in profitariaat.

Elchardus blijft dus echt socialist als hij de gemeenschap als basis voor solidariteit benadrukt, maar hij vergist zich als hij de staat als die gemeenschap ziet.

Hij ziet het verschil niet tussen samenleving en gemeenschap.

In navolging van Elchardus had ik het al over regelgeving – het rode licht. Welnu om te stoppen voor het rode licht heb ik geen gemeenschappelijke identiteit of gemeenschapsgevoelen nodig. Er zijn nogal wat regels die gewoon aanvaardbaar zijn, niet door gemeenschap, maar door het samen-leven op een bepaald grondgebied. Om het lapidair te zeggen: ik kan voor het rood licht staan, samen met een andere bestuurder die ik haat; waar ik totaal geen gemeenschap mee heb.

De staat moet niet de ambitie hebben om een gemeenschap te zijn. Hij moet met zo weinig mogelijk regeltjes de samenleving ordenen. En binnen de staat moeten gemeenschappen gevormd worden die solidariteit organiseren.

Ik denk dat het nationalisme een goede zaak is geweest. Het paste bij de negentiende eeuw. Waarschijnlijk was het toen de enige manier om tot een vorm van gemeenschap te komen. Ook al omdat beduidende solidariteit een bepaalde schaalgrootte veronderstelt, en gemeenschappen binnen een staat die schaalgrootte niet kunnen bereiken, daar waar de staat dat wel kon.

Gemeenschappen binnen de staat zullen dikwijls enkel groot genoeg zijn als ze samenwerken met andere gemeenschappen in andere staten.

De globalisering – samen met de technologische vooruitgang, zeker op gebied van communicatie – is de nieuwe factor die de stap mogelijk maakt van solidariteit, georganiseerd door de gemeenschap van de staat, naar solidariteit, interstatelijk georganiseerd.

Ben ik dan niet voor een onafhankelijk Vlaanderen ? Natuurlijk wel. belgië werkt niet en ik haat het belgische grootkapitaal rond het koningshuis. Maar het onafhankelijke Vlaanderen moet geen natie zijn. Het moet gewoon een efficiënt georganiseerde samenleving bouwen. 

En de solidariteit moet georganiseerd worden door “Vlamingen” in vrije verbanden die voor voldoende schaalgrootte zo nodig samenwerken met, bijvoorbeeld, gemeenschappen in Holland. Of, waarom niet, in Wallonië !

 

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *