De katholieke eredienst van vandaag brengt ons (onder andere) een tekst uit de Handelingen van de Apostelen.
Nu wordt er tijdens die katholieke vieringen wel heel wat geluld, maar dat betekent niet dat het allemààl zever is.
De Handelingen van de Apostelen vertellen het verhaal van de leerlingen van Jezus na zijn dood en verrijzenis.
De flamboyante Petrus had veel aanzien en invloed in het kringetje van de apostelen en de mensen die zich bij hen hadden aangesloten.
In de tijd van het verhaal woonde Petrus in Joppe, een Joodse havenstad.
Cornelius was een romeinse officier die legerde in Caesarea, een stad die was gebouwd ter ere van de Romeinse keizer. Hij was geïnteresseerd geraakt in het Joodse geloof, blijkbaar ook in dat van de christenen.
Voor de Joden was het ten strengste verboden om contact te hebben met heidenen – Romeinen. Die waren onrein (haram in de islam), want door contact zou de Jood zelf onrein worden.
In het verhaal van de Handelingen krijgt Cornelius een visioen waarin een engel (boodschapper) van God hem beveelt om Petrus uit te nodigen in zijn huis.
Het is duidelijk dat Petrus die uitnodiging omwille van de onreinheid niet kan aannemen.
Maar ook Petrus krijgt een visioen waarin hem allerlei onreine voeding wordt aangeboden. Als hij weigert om die te eten, krijgt hij van God de boodschap dat ook die dieren (varkens !) tot zijn schepping behoren. Hoe kunnen ze dan onrein zijn ?
Hoe kunnen dan andere mensen onrein zijn ?
Als de boodschappers van Cornelius dus aankomen bij Petrus, gaat hij toch met hen mee en betreedt het onreine huis waar ook familie en vrienden van Cornelius zijn samengekomen.
… Hij (Petrus) sprak hun aldus toe: “Gij weet dat het voor een Jood tegen de wet is omgang te hebben met iemand van een ander volk of bij hem aan huis te komen; maar mij heeft God duidelijk gemaakt, dat men geen enkel mens onheilig of onrein mag noemen. Daarom ben ik dan ook zonder enig bezwaar op uw uitnodiging hierheen gekomen … “Nu besef ik pas goed, dat er bij God geen aanzien des persoons bestaat, maar dat uit welk volk ook ieder die Hem vreest en het goede doet, Hem welgevallig is … (Handelingen 10, 25 e.v.)
Jezus was een Jood, net zoals zijn volgelingen. Dadelijk na de dood en verrijzenis van Jezus zagen ze zichzelf nog altijd als Joden. Maar stilaan daagde het besef dat de boodschap van Jezus niet enkel tot de Joden kon gericht zijn. Er is bij de eerste christenen strijd geweest tussen de conservatieven die Jood wilden blijven en de progressieven die de universaliteit van de boodschap van Jezus inzagen.
De katholieke liturgie brengt in dezelfde viering ook de alles bepalende tekst uit de eerste brief van Johannes.
Vrienden, laten wij elkander liefhebben, want de liefde komt van God. Iedereen die liefheeft is een kind van God, en kent God. 8De mens zonder liefde kent God niet, want God is liefde …Nooit heeft iemand God gezien, maar als wij elkaar liefhebben, woont God in ons … God is liefde: wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem … (1 Johannes 4, 7 e.v.)
Er zijn nogal wat mensen die er van overtuigd zijn dat er geen God is, of Hij interesseert hen geen bal.
Ze kunnen zich maar beter bekeren.
Het is maar wat je onder “God” verstaat.
Natuurlijk geloven de mensen in de tijd van Jezus in God als een wezen. Ook nu nog gaan gelovigen uit van een God; iemand die is. Die God wijzen ze af.
Ik beken dat ik niet weet of er zo “iemand” is. Als er een God-wezen bestaat zal het in ieder geval “méér dan iemand” zijn. Ik huiver er dan ook voor om God als iemand aan te spreken. Ik zit dan wel met het probleem dat ik niets hoger “kén” dan “iemand” – persoon. Ik heb geen andere woorden dan “iemand”; dan “Hij”. (Voor de feministen wil ik ook wel “Zij” zeggen.)
Ik weet het niet en ik kan het ook niet weten. Ik kan dus wel mee marcheren met de ongelovigen die niet van die God willen weten. Mijn ratio maakt het ook voor mij moeilijk om het bestaan van zo ’n wezen te aanvaarden; en al zeker als dat zo vermenselijkt wordt als ons door de kerken wordt voorgehouden.
En toch.
Er staat in die tekst van Johannes een opmerkelijk zinnetje: “God is Liefde”. Het staat er twee maal. Het moet dus wel belangrijk zijn.
Nu is de Liefde niet een wezen, of iemand.
Liefde is een gebeurtenis.
Doorheen de “God als wezen” van het traditionele geloof van de christenen (of andere gelovigen), wordt hier ook al iets anders aangegeven: God is een gebeurtenis.
God gebeurt. En hij gebeurt als er liefde gebeurt.
Maar waarom beperk ik me dan niet gewoon tot de liefde ? Waarom moet er ook nog “God” bij komen ?
Hier komt een fundamenteel aspect van het begrip God naar voor.
God is de transcendente; de alles overstijgende; de allerbelangrijkste; Hij aan wie ik niet anders kan dan me overgeven. (Voor de liefhebbers: ik evolueer van essentialistisch naar existentialistisch denken.)
Dat maakt de liefde tot een absolute plicht (Kierkegaard).
“Dit is mijn gebod, dat gij elkander liefhebt …” Evangelie van Johannes 15, 12
Ik verwijs nu even naar de atheïst Sartre. Volgens hem is er geen God en dus is het menselijk leven op zich zinloos. We zijn er in geworpen en kunnen dan niets anders doen dan het zelf zinvol maken. Niet God maakt mijn leven zinvol, maar ikzelf. Je krijgt dan het absolute zelfbeschikkingsrecht. Als ik beslis dat de zin van mijn leven ligt in het waar maken van mijn ambities; in het streven naar macht; in het nastreven van genot … dan is dat ok. We leven in een goddeloze tijd en overal zie je mensen die ongegeneerd streven naar macht, aanzien, genot … en wij vinden dat dat moet kunnen.
Voor wie in de God van Jezus gelooft, is dat niet ok.
Hij moét streven naar de beleving van liefde.
Onze wereld zou er mooier uitzien moesten meer mensen geloven in de boodschap van Jezus.
Nog even terug naar Cornelius en de universaliteit van de boodschap van Jezus die geen enkel volk, geen enkele mens uitsluit.
In onze tijd, denk ik dan, bijvoorbeeld, aan migranten. Maar de toepassing daarvan laat ik aan jullie over
Morgen ga ik wel dieper in op de islam in deze context.