MO*
Studenten proberen alternatieve economische theorieën te introduceren aan de universiteit
Klimaat daagt dominante economische modellen uit
Kijk daar ! Ik had het al opgegeven om in MO* een artikel te vinden dat intellectueel eerlijk is. Maar dit artikel is van goede kwaliteit. Eigenlijk heb ik er geen kritiek op.
Jawel: toch één punt: de problematiek zoals die wordt geschetst beperkt zich tot één aspect; de duurzaamheid en uitputting van onze aarde. Maar het neoklassieke model dat steunt op constante groei is niet enkel nefast voor moeder aarde, het klimaat, de uitputting van de grondstoffen, de milieuvervuiling, maar ook voor de mens als mens.
Wat is dat voor een visie dat de mens onverzadigbaar is en uit op altijd meer consumptie ? Leg dat eens uit aan de armoezaaiers in de derde wereld. Die zijn niet uit op altijd meer, maar op soms genoeg. Ja, in onze decadente westerse samenleving is de genotcultuur zo diep doorgedrongen dat ze alle andere menselijke cultuur overwoekert. Maar je moet je de vraag stellen of die genotcultuur het gevolg is van de menselijke natuur, of het gevolg van het systeem dat economisch gezien enkel kan bestaan in groei. Als je naar de ongelooflijke sommen die worden uitgegeven aan reclame, kan je niet anders dan besluiten dat in ieder geval het systeem er alles aan doet om de aanwezige genotzucht van de mens aan te wakkeren. Het grote probleem daarbij is niet dat de mens te veel geniet, maar wel dat dit genot hem niet gelukkig maakt. Het geeft een kortstondige voldoening, en snakt dan naar meer. Dat heten we dan een vicieuze cirkel.
Moet een economische theorie begaan zijn met het menselijk geluk ? De eerste reactie van een econoom zal negatief zijn. Economie gaat over productie, handel en consumptie. De theorie poogt dat proces wetenschappelijk te benaderen. Nogal wat economen gaan er van uit dat dit een waardevrije bezigheid is. Maar geen enkele theorie of wetenschap is waardevrij, want ze heeft altijd op een of andere manier betrekking op de mens. En dus moet de vraag naar de bijdrage van de economie aan het geluk van de mens wél gesteld worden.
Laat het dan maar dadelijk duidelijk zijn dat voor mij geld niet gelukkig maakt. Je hebt er een minimum van nodig, maar meer brengt niets meer bij aan het geluk. Wie naar dat meer streeft, ontwikkelt hebzucht en egoïsme. Egoïsme vertroebelt de relatie met de andere, en het is mijn overtuiging dat die relatie met de andere veel belangrijker is voor het geluk dan welk (overbodig) bezit ook. Een systeem dat de hebzucht bevordert, maakt mensen dus ongelukkig. Het kapitalisme is zo’n systeem. Het maakt de mensen ongelukkig die als verliezers in de concurrentiestrijd in armoede leven, en het maakt de mensen ongelukkig die als winnaars van die strijd in decadente luxe leven.
Installeer je eens een uurtje in een winkelcentrum en observeer de mensen die voorbij gewandeld komen. Je zal weinig blije gezichten zien, behalve als mensen met mekaar in contact zijn. Ze lopen rond met de mooie tassen met daarin hun laatste verworvenheden, en hun gezicht straalt verveling en onbehagen uit. Ze lopen naast mekaar in eenzaamheid want ze zijn enkel bezig met zichzelf en hun aankopen.
Natuurlijk stelt zich dan de vraag: wanneer is genoeg genoeg ?
Op zich is de vraag irrelevant. Want het gaat niet om de hoeveelheid, maar om de bewuste omgang met materieel bezit. Het gaat er om dat mensen zich de vraag stellen en beslissen dat er grenzen moeten zijn aan hun zucht naar geld, bezit, genot, comfort. Wie daar mee bewust omgaat ontwikkelt een spiritualiteit die leidt naar geluk.
Maar nog eens: binnen het kapitalistisch economisch gebeuren is de ontwikkeling van zo ’n spiritualiteit voor de massa gewoon onmogelijk.
Misschien moeten de bewonderenswaardige studenten en proffen die op zoek gaan naar een duurzame economie, ook daar eens aan denken.