De Wereld Morgen
Het is moeilijk om commentaar te geven bij dit artikel omdat het zoveel verschillende dingen zegt, waarmee ik het soms eens, ben soms niet. Ik probeer de thema’s grofweg te duiden: het klimaat, de relatie van de klimaatproblematiek met de heersende elites, en een strategie om de macht van de heersende elites te breken.
Wat betreft het klimaat op zich gaat de auteur er van uit dat de VN rapporten onvoorwaardelijk juist zijn. Hier snijdt hij al in eigen vel, want de VN is juist een organisatie van de heersende elites. Als de heersende elites achter die rapporten zitten, kan je dan nog onvoorwaardelijk geloven dat ze juist zijn ? Je kan dus ook niet zo maar stellen dat de heersende elites de klimaatactivisten tegenwerken.
Voor mij is het duidelijk dat de heersende elite geen homogeen blok is. Binnen de heersende elite zijn er verschillende belangengroepen. Dat blijkt duidelijk uit het feit dat er ook binnen de VN geen eenheid is wat betreft het klimaat. Om het simpel te stellen: je hebt Macron die klimaatconferenties organiseert, en Trump die er niet van wil weten.
Op vlak van klimaat is er duidelijk een heersende elite die de klimaatpaniek gebruikt voor eigen doeleinden, en een andere elite die andere belangen heeft. De auteur geeft zelf aan, ik citeer: “De technologieën waarin ze investeren – fracking, hybride auto’s, genetisch gemodificeerd voedsel – zijn ontworpen om de consumptieniveaus te handhaven of uit te breiden, niet om ze te verminderen.” Einde citaat. Dit sluit aan bij mijn stelling dat de klimaatpaniek gebruikt wordt om het kapitalistische probleem van te weinig consumptie tegenover de productiecapaciteit, op te lossen om zo het kapitalisme te redden. In deze context spreekt de auteur zichzelf dus tegen: hij wil de heersende elite weg, maar door het klimaatactivisme houdt hij een deel daarvan dus in stand. Als hij er van uitgaat – wat juist is – dat de transitie niet zal leiden tot beperking van de groei, laat hij ook Greta Thunberg in de kou staan die juist de groei aanklaagt. Als hij gelijk heeft is het niet echt consequent als je de onbeperkte groei aanklaagt als oorzaak van het probleem, en tegelijkertijd activisme ontplooit in een beweging die die groei niet zal beperken, doch integendeel zal doen stijgen.
Ik hoor niet graag oproepen tot aanval tegen de heersende elites. Het échte probleem zijn niet de mensen, maar het systeem. Uiteraard zijn er bij de heersende elite smeerlappen, juist zoals die er zijn bij het werkvolk. Of wil iemand het menselijk kwaad enkel bij de rijken en machthebbers situeren ? Waar gaat het om: het systeem wordt aangedreven door concurrentie. De concurrentie eist (onder andere) zo laag mogelijke lonen om de kostprijs van het product zo laag mogelijk te houden en zo stand te houden op de markt. Dat betekent dat ook een ondernemer met een goed hart en bekommernis voor “zijn” werkvolk, niet anders kan dan proberen om het werkvolk zo weinig mogelijk te betalen. In ieder geval niet meer dan de concurrent op de markt. De ondernemer met een stenen hart zal daar geen problemen mee hebben. De goedhartige zal met pijn in het hart de lonen van de smeerlap moeten volgen. En de smeerlap moét dan weer zijn lonen verlagen. Enzovoort. Het gaat dus niet om menselijke slechtheid (al is die natuurlijk wel aanwezig), maar om de concurrentie. Als je de heersende elite wegvecht en de macht overneemt, maar niet de concurrentie weghaalt uit het systeem, bereik je dus niets. De strijd moet dus niet gevoerd worden tegen de mensen, maar tegen het systeem.
Dan heb ik een probleem: waarom zou ik denken dat mensen die bereid zijn tot gevecht op leven en dood – concurrentie ! – eens ze aan de macht zijn vredelievend zouden zijn ? Of nog: in een écht menselijke samenleving moeten mensen aan het roer staan die niét streven naar macht. Daar horen de mensen van Extinction Rebellion dus niet bij. We moeten naar een democratie waarin niemand zich kandidaat kan stellen om leiding te geven. De leiding moet in handen komen van mensen die daar geen kandidaat voor waren, maar die door hun medemensen zijn gevraagd om leiding te nemen. En die leidinggevenden moeten dus van nature uit mentaal vrij zijn van drang naar macht. Dat vind ik dus niet terug in Extinction Rebellion.
Ik geloof ook niet in de strategie van Extinction Rebellion. De enige manier om tot een alternatieve samenleving te komen gaat via een massale bewustwording van het probleem van het kapitalisme, waardoor mensen bereid zijn om een samenleving te organiseren met zo weinig mogelijk macht, zo weinig mogelijk concurrentie, zoveel mogelijke medemenselijkheid en solidariteit. Een samenleving waarin gemeenschappelijkheid bewust wordt ontwikkeld en de mensen hun geluk zoeken niet in bezit, comfort of genot, maar bij mekaar. Ja, ik weet het dit lijkt op een preek. En toch is het zo. Dat betekent ook dat de weg naar die samenleving enkel vredelievend kan zijn en zonder geweld. Ik zie niet in hoe de acties van Extinction Rebellion bijdragen tot bewustwording van het probleem van het kapitalisme. Je kan geen boodschap van vrede uitdragen door geweld of het grijpen van macht. Je kan mensen niet dwingen om goed te zijn.
En ja, hiermee geef ik dus toe dat die menselijke samenleving niet voor binnenkort is – hoe zeer Extinction Rebellion ook haar best doet. De mensheid is nog niet goed genoeg. Maar ik geloof wel dat de mensheid op weg is. Ik weet dat velen niet geloven in de evolutie van de mensheid naar goedheid, maar als christen geloof ik dat wel. Mijn geloof maakt mij optimistisch en hoopvol. Al besef ik dat ik het niet meer zal meemaken.
En, oh ja, in mijn blog van gisteren eindigde ik wél pessimistisch in verband met de dreiging van een derde wereldoorlog. Maar als ik zie dat de tweede wereldoorlog heeft geleid tot de ontwikkeling van onze sociale zekerheid die zeker een stap vooruit is in menselijkheid, mag ik dan hopen dat na de derde wereldoorlog de mensheid een nieuwe stap vooruit zal zetten ? Soms hebben mensen een stamp onder hun kont nodig om in beweging te komen. Geef ik nu dan toch Extinction Rebellion gelijk ? 🙂