Grenzeloos
Duistere Bank: Onthullend boek over de Deutsche Bank
Eigenlijk is het overbodig – of zou het overbodig moeten zijn om aan mensen zoals jij en ik duidelijk te maken dat er een andere wereld dan de onze is. Een wereld waar wij geen benul van hebben: de wereld van de machtigen.
Wij hebben evenmin echt benul van nog een andere wereld: die van de totaal machtelozen. We weten wel dat die wereld bestaat, en we zijn zelfs bekwaam tot een vorm van medeleven, maar écht besef van de wereld van die mensen hebben wij niet.
De wereld van de machtelozen kan voor ons nog enigszins bevattelijk zijn. De wereld van de machtigen ontgaat ons volledig.
Het is de wereld van mensen die zo gewetenloos zijn dat gewone mensen die proberen om een beetje fatsoenlijk te leven en hun kost te verdienen, dat wij het ons gewoon niet kunnen voorstellen.
En die machtigen regeren de wereld. Zij bepalen hoe het er in onze wereld aan toegaat. Alhoewel: “onze” ? Het is niet “onze” wereld, maar “hun” wereld waarin wij de rollen mogen spelen die zij ons toebedelen.
In de zeventiende eeuw al schreef de “Prins der dichters”, Vondel: “De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel”. De regisseurs van het schouwtoneel zijn de machtigen der aarde en wij spelen de rollen die zij ons toebedelen. De meesten onder ons beseffen zelfs niet dat ze slechts poppetjes zijn in de poppenkast.
We stoten hier op een basisprobleem van de samenleving: de macht ligt bij de mensen die streven naar macht en precies zij zouden niet aan de macht mogen komen.
Hoe je het ook draait of keert: macht is overheersing en eigenlijk zou geen enkel mens overheerst mogen worden.
De enige echt menselijke samenleving is er een waarin geen macht wordt uitgeoefend. Ja, ik ben anarchist. Daarbij heb ik het niet over belachelijke Russen die met een bomgordel door de straten van Parijs struinen, maar, om bij de Russen te blijven, over het anarchisme van Lev Tolstoi, dat door realisten en opportunisten ook wel het utopisch socialisme wordt genoemd.
Hierbij ben ik zeer geïmponeerd door het denken van Martin Buber. Lees van hem zeker “Ich und Du”. Het is vertaald in het Nederlands.
Machiavelli zei het al, en hij had gelijk: macht corrumpeert. In mijn ogen betekent dat niet dat macht iedere machthebber corrupt maakt. Maar macht op zich is eigenlijk al corrupt.
Ik ben niet naïef. In een samenleving zullen er altijd misdadigers zijn, en dan is de uitoefening van macht onvermijdelijk. Maar in onze (staats)structuren hoort de uitoefening van macht tot de essentie er van. De monarchie, die is opgevolgd door de democratie had slechts één doel: de verrijking van de monarch die daarvoor macht uitoefende om de opbrengst van de arbeid van de gewone mensen op te eisen. De democratie heeft (in theorie) de monarch vervangen door “het volk”. Maar de machtsstructuur is gebleven. Nu wordt de opbrengst van het werk van de mensen opgeëist door de vertegenwoordigers van die mensen. Maar de opeising blijft. Het is niet voor niets dat belastingen be-last-ingen heten. Dat is niet helemaal te vermijden. Je kan de betaling van de bijdragen van mensen voor de noodzakelijke organisatie van de samenleving niet overlaten aan de goede wil van individuen. Maar als de machthebbers mijn gedrag willen gaan sturen op terreinen die niet specifiek tot die noodzakelijke organisatie horen, is dat voor mij machtsmisbruik. En de bepaling van wat tot die noodzakelijke organisatie hoort, moet minimaal zijn: daar moet zo weinig mogelijk in zitten.
Ja, ik weet het: nu klink ik als een pure liberaal en voor veel mensen is dat contradictorisch met mijn strijd tegen het kapitalisme. De perversie van het communisme door misdadige idioten als Lenin, Stalin, Mao… heeft nu eenmaal als resultaat dat het communisme met die perversie wordt vereenzelvigd. En in die perversie wordt de vrijheid sterk beknot en gaat alle macht naar de staat die het individu totaal overheerst.
Ik geloof dat er een solidaire samenleving mogelijk is waarbij de persoonlijke vrijheid wél maximaal gehandhaaft blijft. Vrijheid hoort evenzeer bij het mens-zijn als solidariteit. Een samenleving zonder die vrijheid is niet menselijk.
Het probleem van de parlementaire democratie op dat gebied bestaat er in dat ze weliswaar vertegenwoordigend is, maar dat eenmaal verkozen, de verkozene niet meer geacht wordt om zo maar volgens de mening van zijn kiezers te handelen, maar wel volgens zijn eigen mening over het algemeen belang. Als hij wel consequent de mening van zijn kiezers volgt is hij een populist. Maar het komt er dus wel op neer dat enkele mensen bepalen wat goed of slecht is voor de samenleving en voor de mensen in die samenleving. Ik wil niet dat iemand bepaalt wat goed of slecht is voor mij. Dat doe ik zelf wel, en als ik me vergis en voor het slechte kies, zal ik daar wel de gevolgen voor dragen en mijn verantwoordelijkheid opnemen. Verantwoordelijkheid is essentieel in volwassenheid. Wie mij mijn verantwoordelijkheid afneemt, neemt mij mijn mens-zijn af. Dat geldt ook voor een samenleving.
De lage emissiezones zijn een voorbeeld hiervan. Het fijn stof is inderdaad een probleem. En de staat moet dat probleem aanpakken. Maar niet door mijn gedrag te sturen via belastingen of premies. Als er in bepaalde gebieden een probleem is door fijn stof, mag de overheid massaal afzuiginstallaties installeren (bij wijze van waarschijnlijk dwaas voorbeeld), ze mag efficiënt en comfortabel vervoer organiseren, maar ze mag me niet door belastingen of boetes verplichten om mijn oude diesel weg te doen. Ik zeg met opzet “weg doen”, want als ik consequent ben, kan ik die wagen toch niet verkopen, zodat hij elders blijft vervuilen ?
In deel twee ga ik morgen terug de meer fundamentele toer op.