Gisteren stelde ik dat de neoliberale politiek niet zo maar een beslissing is van politiekers, maar gewoon onvermijdelijk binnen het kapitalisme.
Is het bestaan van onze sociale zekerheid niet in tegenspraak met de onvermijdelijkheid van het neokapitalisme ?
Maar hebben we in een nog niet zo lang verleden niet een periode beleefd waarin de politici wél een meer sociale politiek voerden ? En is dat dan geen bewijs dat Somers toch gelijk heeft, en het van de politici afhangt ?
Neen, want die periode was een speciale economische periode, na de tweede wereldoorlog.
De sociale zekerheid is opgericht na de tweede wereldoorlog in West-Europa.
Dat ze enkel in West-Europa bestaat is van belang, want na de tweede wereldoorlog was er nog geen sprake van de globalisering en was er nog geen concurrentie van de lage loonlanden, en als er dan toch sprake was van concurrentie, werd die door Europa gemakkelijk gewonnen door de technologische voorsprong.
De Europese economie was dus in grote mate toegespitst op West-Europa, en de concurrentie beperkte zich tot die regio. Nog altijd is Duitsland de voornaamste concurrent van belgië. Als de concurrentie beperkt is tot landen met een redelijk gelijke economische toestand en welvaartspeil, is het mogelijk om aan het werkvolk een hoger loon te betalen.
De economie was een wederopbouweconomie, waarbij er door de kapitalisten enorm veel geld in die economie werd gepompt. Denk daarbij aan de investeringen van Amerikaanse bedrijven in West-Europa, en aan het Marshallplan.
Er was dus een grote economische groei en productie. Door de beperking tot West-Europa, moest die productie ook in West-Europa geconsumeerd worden. Daarvoor had het werkvolk geld nodig. In een eerste fase na de oorlog lagen de lonen nog laag, maar met de wederopbouw en de groeiende economie gingen die stijgen.
Dadelijk na de oorlog was, in sommige streken zoals Vlaanderen een grote werkloosheid, maar met de groeiende economie ging die dalen. In de jaren 60 spreekt men van een economisch wonder.
Dadelijk na de oorlog was er bij de kapitalisten een grote angst voor massale arbeidersopstanden. Ze hadden gezien wat er in Rusland gebeurde. Daarom waren ze bereid om het lot van het werkvolk te verbeteren, en door de economische toestand zoals hierboven beschreven, hadden ze daar ook de mogelijkheden voor. Het was in hun voordeel om wat meer kruimels van de tafel te laten vallen, en de tafel was overvloedig gedekt…
En zo ontstond onze sociale zekerheid. Ze hield de mensen kalm en stimuleerde de consumptie, ook van werklozen, zieken en gepensioneerden. De sociale zekerheid was voor de kapitalisten wenselijk. En door de relatieve isolatie van bloeiende West-Europese economie en sterke concurrentiekracht door technologische voorsprong als er dan toch buiten West-Europa moest geconcurreerd worden, was ze ook mogelijk.
Ik kan heel goed begrijpen dat vakbondsmensen de nadruk leggen op de harde strijd die de werkmensen hebben moeten leveren voor betere lonen, en voor de sociale zekerheid. Maar evenzeer moet benadrukt worden dat zonder de omstandigheden van die speciale periode na de tweede wereldoorlog, de sociale zekerheid er nooit zou gekomen zijn. Het beste bewijs daarvan vind je in het feit dat ze nergens anders in de wereld bestaat.
En nu is die periode voorbij. De voornaamste factor is de globalisering waardoor Europa moet concurreren met lage loonlanden, en snel haar technologische voorsprong kwijt speelt. Denk aan China. Onze economie wordt langzaam maar zeker een economie zoals alle andere in de wereld, en vermits er daar geen sociale zekerheid is, en er geen enkel vooruitzicht is op het ontstaan van zo ’n sociale zekerheid, zal ook bij ons de sociale zekerheid langzaam maar zeker worden afgebroken.
De wederopbouw-economie is voltooid. De kapitalisten hebben door de invoer van “gastarbeiders” er voor gezorgd dat het aanbod aan werkers op de arbeidsmarkt is vergroot. (En doen dat nu opnieuw via de migratie.) Dat drukt de lonen. Door de globalisering werden er nieuwe markten voor consumptie geopend. Wereldwijd is er grote overproductie(capaciteit), en dus nood aan consumptie. Maar doordat we moeten concurreren in de productie met lage loonlanden, is op dit ogenblik een lage maakprijs voor onze producten belangrijker dan de consumptie. Onze sociale zekerheid als stimulans voor consumptie is minder nodig dan lage lonen.
En dus kwam er het neokapitalisme.
Natuurlijk hebben politici beslissingen genomen die het neokapitalisme werkelijkheid hebben gemaakt. Maar die beslissingen waren inherent aan de economische toestand. Binnen het systeem konden er geen andere beslissingen worden genomen
Morgen ga ik dieper in op de eigen aard van de sociale zekerheid als vorm van solidariteit, en de consequenties daarvan binnen het neokapitalisme.