Sampol
Leg eindelijk die eerste steen
Raar maar waar: ik ben het met alles eens. Daarom slechts enkele bijdenkingen.
Het is ondertussen een vervelende gemeenplaats geworden: in dit onland zijn de bevoegdheden hopeloos versnipperd. Zonder homogene bevoegdheidspaketten met bijhorende financiering zijn er geen oplossingen mogelijk en blijft het ploeteren in de modder. Er zijn praktisch geen thema’s waarop Vlaanderen, Wallonië en Brussel het eens zijn en ik zie geen enkel thema waarbij het belgische niveau een meerwaarde biedt. De weg naar homogene bevoegdheidspaketten kan dus enkel via confederalisme gaan.
Voor een beetje sociaal mens is een sterke sociale zekerheid een evidentie. Er lopen nogal wat veel slechts een beetje sociale mensen rond. Er zijn ook nogal wat mensen die groot voorstander zijn van de sociale zekerheid, niet omdat ze voor solidariteit zijn, maar omdat ze graag beroep doen op het manna van de sociale zekerheid. Op deze voorstanders van de sociale zekerheid zullen de auteurs van dit artikel geen beroep kunnen doen in hun ijveren voor uitbreiding van de sociale zekerheid naar groepen die nu uit de boot vallen.
Ook ik pleit voor een sterkere sociale zekerheid voor zelfstandigen. Maar dat een neoliberale regering als die van Michel daarin stappen heeft gezet, moet wantrouwen wekken.
Hoe komt het eigenlijk dat er nooit een sociale zekerheid is geweest voor (kleine) zelfstandigen, die toch ook op het randje van de armoede balanceren ?
Ik denk dat we nooit mogen vergeten dat onze sociale zekerheid een contract is tussen kapitaal en arbeid, afgesloten na de tweede wereldoorlog. Dat betekent dat het kapitaal in dat contract voordelen zag. Voor de wat minder begaafde lezer: bij de voordelen die het kapitaal zag ging het niet over voordelen voor de arbeider. De kapitalisten waren in die tijd als de dood voor de dreiging van massale arbeidersopstanden. De sociale zekerheid was een middel om die dreiging af te wentelen. Dat is zeker een van de belangrijke motieven geweest voor de kapitalisten om de sociale zekerheid mee te installeren. Die dreiging kwam er niet van de kleine zelfstandigen. En dus had het kapitaal geen enkel belang bij een sociale zekerheid voor zelfstandigen. Je kan allerlei politiek filosofische constructies opzetten om het ontbreken van een sociale zekerheid voor zelfstandigen ideologisch te plaatsen, maar ik ben er van overtuigd dat ook het feit dat de kleine zelfstandigen geen bedreiging waren voor het (groot)kapitaal sterk heeft meegespeeld.
De vraag is dan: welke zijn op dit ogenblik (nog) de voordelen van een sociale zekerheid voor het kapitaal ? Als die er niet zijn, wordt dat contract dan niet ooit opgezegd ? In ieder geval is de sociale zekerheid geen definitief verworven “recht” van de gewone mens.
Ik zie op dit ogenblik voor het kapitaal slechts één voordeel van een sociale zekerheid: ze bevordert de consumptie in een fase van het kapitalisme waarin de productie sneller stijgt dan de consumptie. Toch worden er vanuit het kapitaal voortdurend pogingen gedaan om onze sociale zekerheid af te breken. Dat de liberalen die pogingen steunen is normaal. Dat de n-va hier enthousiast aan meewerkt is een schande omdat de Vlaamse Beweging in essentie een sociale beweging is.
Waarom kiest het kapitaal dan toch voor de afbraak van de sociale zekerheid, ook als dat de consumptie niet ten goede komt ? De reden is simpel: de concurrentie in de productie weegt zwaarder dan de consumptie waarbij dat samengaat met de globalisering die niet enkel die concurrentie moordend maakt (China…), maar ook de markt voor onze producten internationaliseert. Kortom: als onze producten vooral in het buitenland worden geconsumeerd is onze plaatselijke consumptie minder belangrijk.
Een en ander maakt dus dat het (terechte) pleidooi van Bosmans en Gevaert voor een uitbreiding van een sterkere sociale zekerheid weinig kans maakt om verwezenlijkt te worden. Het is een aanval binnen een achterhoedegevecht.
Waarom Michel dan toch de sociale zekerheid voor zelfstandigen versterkt ? Zeker niet uit sociale bekommernis, maar wel uit electoraal opportunisme. Nogal wat kleine zelfstandigen zijn zo dom om te denken dat de VLD hun belangen verdedigt en stemmen daarom op die partij. Maar de VLD verdedigt de belangen van het groot kapitaal. De kleine zelfstandigen krijgen af en toe wat kruimels toegeworpen omdat de VLD hun stemmen nodig heeft.
Tenslotte: Bosmans en Gevaert hopen dat de coronacrisis een kantelmoment zal zijn om hun pleidooi werkelijkheid te laten worden. Ik geloof daar niet in.
Inderdaad, de coronacrisis brengt ook bij ons de consumptie van plaatselijke producten in gevaar en zou dus een argument kunnen zijn om die op peil te houden met een sterkere en meer uitgebreide sociale zekerheid. Maar als je ziet wat er althans nu gebeurt, kiest het neoliberalisme er voor om dat probleem op te lossen, niet met een sociale zekerheid die mensen rechten geeft, maar met premies die gunsten zijn.
Ik weet het: het gaat hier nog altijd over de korte termijn, en in die termijn is een uitbreiding van de sociale zekerheid niet mogelijk. Maar ik zie bij de politiek geen enkele aanwijzing in de goede richting. Ik denk dat het kapitaal – en dus de politiek – er van uitgaat dat de economische impact van corona op relatief korte termijn kan opgevangen worden, door geld bij te drukken, schulden aan te gaan en begrotingen te laten ontsporen . En ontspoorde begrotingen zijn geen stimulans voor uitbreiding van de sociale zekerheid. Integendeel.