Uitpers
Op weg met een bevrijdingsfilosoof
Voor wie wat diepgang zoekt is dit een interessant artikel over een (waarschijnlijk – ik heb het nog niet gelezen) interessant boek.
Het is vandaag geen zondag en dus ga ik niet de religieuze toer op door het uitgebreid te hebben over de bevrijdingstheologie. Laat me enkel stellen dat deze theologie van het beste is wat de katholieke kerk ooit heeft voortgebracht en dan ook weer vakkundig heeft gekelderd. Pausen zoals de Poolse narcist Johannes Paulus II en de decadente Benedictus I hebben daar hun smerige steen toe bijgedragen.
Ze werden daarbij geholpen door protestantse kerken, gesponsord door Amerikaanse kapitalisten. Kerken die overigens ook in Afrika zeer actief zijn. Die kerken doen er alles aan om de mensen er van te overtuigen dat het heil buiten hen te vinden is bij een God die wel wonderen doet, maar net niet dat ene wonder dat hij zou moeten doen: de vernietiging van het kapitalisme.
Ok, ik geef toe: dat ik de vernietiging van het kapitalisme een wonder noem, geeft aan dat die vernietiging niet zo maar een normale zaak is. Toch nu nog niet.
Essentieel in de bevrijdingsstrijd is het besef van opgesloten te zijn.
In dierentuinen worden vogels opgesloten in kooien zonder tralies. De ruimte van de kooi zelf is verlicht, maar de gang van waaruit de bezoekers naar de vogels kijken is donker. Vogels vliegen niet spontaan van licht de duisternis in, en dus zijn tralies overbodig. Op een dag komt een vogel van buiten per ongeluk in die gang terecht, ziet niet dadelijk het licht van de uitgang en vliegt dus een kooi in. Het vlaams blok was nog niet uitgevonden in de vogelwereld, en dus wordt de nieuweling goed ontvangen. Hij geraakt al snel ingeburgerd en voelt zich er wel goed: lekker warm, op tijd eten en drinken, geen katten in de buurt… Het lijkt wel het vogelparadijs.
Maar na een tijdje begint er iets te knagen. Hij mist iets. Eerst beseft hij nog niet wat precies. Maar dan wordt het duidelijk: hij mist het echte vrije vliegen. Hij maakt plannen om te ontsnappen, praat er met zijn kompanen over en probeert ze over te halen om mee de weg naar de vrijheid te zoeken. Niemand wil met hem mee want iedereen heeft het goed en niemand weet wat vrijheid eigenlijk is, en tenslotte vertrekt hij dan maar alleen en vindt de weg naar de uitgang en de vrijheid. Einde verhaal.
Mijn slecht karakter kan het niet laten om er toch een epiloogje aan te breien; als hij buiten komt en neerstrijkt op de tak van een boom, wordt hij daar gepakt door de kat. Vergeef me dit cynisme.
Je kan dit verhaal vergelijken met dat uit “The brave new World” van de onvolprezen Aldous Huxley, gehuwd met een meisje van Sint-Truiden in Limburg, al heeft dat er niets mee te maken. Als je dit boek nog niet hebt gelezen, begin er dan maar dadelijk aan. Het is verplichte literatuur voor wie deze tijd wil begrijpen.
Het komt er op neer dat mensen worden geïndoctrineerd om te geloven dat ze het goed hebben, terwijl de essentie van hun menselijkheid wordt aangetast. Noem het voor mijn part consumentisme.
Waar zal de strijd tegen het kapitalisme starten ?
Hiermee geef ik al aan dat die strijd niet bezig is. Ja er zijn mensen die pretenderen dat ze die strijd voeren – ik hoor bij die mensen – maar wij zijn maar in een fase van voorbereiding. De strijd zal pas strijd zijn als de massa in beweging komt.
Het gaat dan niet over de massa armen, of over de massa van de middenklasse; het gaat over beide samen. En die massa moet echt beseffen waar ze mee bezig is. De idee die wel leeft bij marxisten dat een sterke voorhoede die de massa manipuleert de strijd kan voeren, is een aanfluiting van echte bevrijding. Je komt dan in een arbeidersparadijs dat de massa moet dwingen om gelukkig te zijn. Of nog: de dictatuur van Stalin.
De verknechting is bij armen anders dan bij de middenklasse.
Bij armen gaat het om een gevoelen van machteloosheid. Religie kan inprenten dat het Gods wil is en de bevrijding in het hiernamaals zal gebeuren. Armen installeren zich in uitzichtloosheid. Hun strijd is de strijd om de dag van vandaag te overleven.
Bij de middenklasse is de toestand totaal anders: de verknechting hier bestaat uit een gebrek aan besef van echte menselijkheid. Armen installeren zich in hun armoede. De middenklasse installeert zich zinloosheid, afgedekt door nep-zin.
Ik lees een artikel van de voorzitter van de CM. Die ziekenkas wil zich van een ziekteverzekering ombouwen naar een gezondheidsbeweging die zich niet enkel moet richten of fysische gezondheid, maar ook op geestelijke gezondheid, en moet inspelen op de zinvragen van mensen. Je krijgt dan de roep om meer psychologen, telefoondiensten voor eenzamen, mensen die aan zelfmoord denken… Het is allemaal nep en heeft als resultaat dat de mensen er van overtuigd worden dat het leven dat ze nu leiden zinvol kàn zijn. Niet dus: uiteraard zijn er mensen die een echte menselijke zin van hun leven ontdekken. Maar de grote massa van de mensen is er van overtuigd dat ze het leven zinvol maken als ze op Nieuwjaarsnacht om 20u20 mekaar op straat gaan toeklinken. Anders gesteld: die roep om psychologen, samen met het aantal depressies en eenzamen toont aan dat de zinvraag een probleem wordt dat het geheel van de samenleving aantast.
Corona heeft mooie dingen naar boven gehaald bij mensen. Maar initiatieven zoals die nachtelijke proost maken de boel weer kapot: ze installeren een oppervlakkigheid die afleidt van waar het om gaat: mensen die bereid zijn om minder te consumeren en sober te leven om meer te kunnen betekenen voor anderen. Wie dat beleeft knaagt sowieso aan de verknechting die het kapitalisme is. Het bevrijdt van het altijd maar meer, zowel qua inkomen, als qua productie als qua consumptie. Het opent de geest voor de idee van een vrijheid die door het kapitalisme ondenkbaar wordt gemaakt.
Misschien moet links er toch echt eens over gaan nadenken of de materialistische strijd wel de échte strijd of in ieder geval de énige strijd is.