Grenzeloos
Corona: ecosocialisme of sociaal darwinisme?
Vaccins zullen ons even verlossen van de last. Maar als de argumentatie in dit artikel klopt – en dat lijkt wel zo – dan zullen we het inentingsprogramma misschien zelfs niet voltooid hebben voor er een nieuwe pandemie losbreekt. Voor de liefhebbers van beurs en aandelen: de toekomst ligt bij de farma !
Natuurlijk: als morgen de utopie die Daniel Tanuro hier voorstelt werkelijkheid zou worden, zou mijn voorspelling niet uitkomen, want dan zouden we verlost zijn van het kapitalisme dat voor ieder denkend mens de échte oorzaak is van het probleem. Maar met communisten die niet meer willen horen dat ze communisten zijn is de kans natuurlijk klein dat we morgen, overmorgen, volgend jaar… verlost zijn van het kapitalisme.
Nu wil ik natuurlijk niet beweren dat in een samenleving zoals ik die schets in mijn boek Eutopia * een pandemie uitgesloten is. Maar wat er ook van zij: het kapitalistische systeem leidt ons onverbiddelijk naar een belasting die onze planeet niet aankan.
Het kapitalistische systeem wordt gekenmerkt door een economie die totaal gericht is op winst, en dus op ongeremd groeiende productie en consumptie, aangedreven door de concurrentie. Daarbij komt de politieke factor: de productiemiddelen (machines, grondstoffen, energie…) zijn eigendom van de kapitalist, en daardoor ook de producten. De eigenaar heeft de macht. In het systeem ligt de macht dan ook bij de mensen die de winst opstrijken. En zo ligt finaal ook de politieke macht bij hen. Een formele parlementaire vertegenwoordigende democratie verandert daar niets aan. Ze kan die macht hoogstens wat afremmen of – wat meer gebeurt – maskeren. De Croo is zo ’n vleesgeworden masker.
Een verdediger van het kapitalisme zou nu kunnen argumenteren dat het toch niet ondenkbaar is dat die kapitalist, bewust van de wereldproblemen (klimaat, milieu… pandemie…) zich zou tevreden stellen met minder winst en zo de groei zou kunnen afgeremd worden binnen het kapitalisme. Maar die “goede” kapitalist stoot dan wel op het feit dat hij moet concurreren. Concurreren betekent meer produceren op kortere tijd om de maakprijs te drukken en zo kans te maken op de vrije markt volgens de wet van vraag en aanbod. Wie dat spel niet meespeelt, gaat failliet.
De enige oplossing is dus de afschaffing van de concurrentie. Als je de concurrentie afschaft, schaf je het kapitalisme af. Of waarom denk je dat Europa een commissaris heeft die er moet over waken dat er geen monopolies ontstaan die de concurrentie zouden uitschakelen ? Vermits het kapitaal de politieke macht heeft, is een politieke beslissing (zeker op wereldniveau) die het winststreven zou beteugelen gewoon niet mogelijk.
Aan de essentiële kenmerken van het kapitalisme die ik hierboven al aangaf, kan je er dus een toevoegen: ongeremde groei. De overbelasting van onze planeet is precies het gevolg van deze ongeremde groei.
Ter attentie van de klimaatactivisten: de exclusieve aandacht voor het terugdringen van de CO2 betekent de mislukking van het project van klimaatbeheersing. Als je het klimaatprobleem niet kadert in dat van de algemene overbelasting, kan je het onmogelijk oplossen. Bijvoorbeeld: de transitie van fossiele brandstoffen naar zogenaamd groene energie vraagt om massale inzet van relatief nieuwe grondstoffen (lithium, kobalt, wolfraam, tantalum…) Dat betekent de ontginning van nieuwe mijnen met daarbij horend vernietiging van de natuur en massale ontbossing. De groenen doen verontwaardigd over de mijnbouw in het amazonewoud. Maar zonder die mijnbouw zijn er geen zonnepanelen, windmolens, batterijen voor elektrische auto’s, enz…. De klimaatwinst door windmolens wordt grotendeels terug afgebroken door de mijnbouw, nodig voor de productie van die molens.
Tanuro heeft het ook even over de wereldbevolking. Hij gaat er niet op door, maar impliciet lees ik toch dat hij de (over)bevolking van onze planeet niet ziet als een oorzaak van klimaat- en milieuproblemen. Ik ben het daar niet mee eens. Het lijkt er op dat mijn antikapitalistische vrienden er van uitgaan dat hun betoog om de oorzaak van de problemen bij het kapitalisme te leggen zou verzwakt worden als ze ook de bevolkingstoename als factor zouden aanvaarden. Intellectuele eerlijkheid gebiedt mij om dit wél te doen.
Laat me het eenvoudig stellen: als ongeremde economische groei tot overbelasting leidt, dan ook ongeremde groei van de bevolking, want de groei van de bevolking, doet onvermijdelijk ook de economie groeien. Als je de economie niet zou laten groeien en de wereldbevolking wel, dan zou elke toename van bevolking tot verarming leiden. Dat is toch ook niet wat we willen ?
Nu is het natuurlijk onvermijdelijk dat een niet-kapitalistische economie met trage groei van de rijke bevolking zou vragen dat ze een soberdere leefstijl zou aanvaarden. Er zou zeker een herverdelingsmechanisme op gang moeten komen dat een inspanning vraagt van de rijkere wereldbevolking ten voordele van de armere. Maar die herverdeling zal zeker grenzen kennen. Het is gewoon niet mogelijk dat we in Europa terug zouden keren naar het comfort van 100 jaar geleden.
Alhoewel: jullie kennen ondertussen al mijn overtuiging dat we in sneltreinvaart op een derde wereldoorlog afstevenen, gewoon omdat het kapitalisme die nodig heeft om te overleven. De klimaattransitie kan die vaart wat vertragen. Maar de oorlog is onvermijdelijk. En ja, na die oorlog zullen we in Europa misschien nog heel blij zijn als we terug op het welvaartspeil van 100 jaar geleden geraken.
Het is niet mijn gewoonte om jullie te sparen, maar in deze eerste dagen van 2021 wil ik toch even niet doorgaan op dit thema. Iedereen hoopt dat 2021 beter wordt dan 2020. Ik vrees dat het nog erger wordt.
Kijk, nu doe ik het toch weer.
* Je kan Eutopia gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat op deze website onder de rubriek Publicaties.