Minerva
Sociaal overleg blijft overeind: belangrijk voor de relance
Maarten Hermans is een achterlijke conservatief. Ik zal uitleggen waarom.
Het sociaal overleg is een toepassing van de sociale leer van de katholieke kerk zoals vastgelegd in Rerum Novarum en van de ideologie van het socialisme. Daarbij wordt er van uitgegaan dat het kapitaal niet alle macht mag hebben, omdat dit leidt tot schandelijke uitbuiting van het werkvolk dat in de feiten aanzien wordt als een verlenging van de machine. Tegenover de macht van het kapitaal moet dus de macht van de arbeid worden gesteld. De macht van de individuele arbeider is nul, maar door georganiseerde solidariteit kan de arbeid wel een tegenmacht vormen tegen het kapitaal. Die georganiseerde solidariteit is de vakbond.
Kapitaal en arbeid, kapitalist en vakbond worden dan geacht om samen te werken voor het creëren van welvaart.
Je kan deze visie situeren in een evolutie.
Laat me het begin van het kapitalisme situeren bij de industriële revolutie rond 1750 in Engeland die eigenlijk neerkomt op het begin van de massaproductie, mogelijk gemaakt door de overgang van ambachtelijke arbeid naar machinale productie.
Deze evolutie had twee gevolgen.
De machine werd de belangrijkste productiefactor. Het ging om de machines en de mens was er enkel omdat hij nodig was om de machines te bedienen. De mens in dienst van de machine.
Daarbij waren die machines kostelijke investeringen die voor de “gewone” man niet mogelijk waren. Daar waar in de periode voordien de ambachtsman eigenaar was van de productiemiddelen (zijn werktuigen), was dit bij de nieuwe dure machines niet mogelijk. En zo ontstond de kapitalist: de eigenaar van de machines die niet samen viel met de arbeider. Als eigenaar van de feitelijke productiemiddelen kreeg de kapitalist alle macht.
Dat is de eerste fase van de geschiedenis van het kapitalisme.
De opkomst van de vakbonden als tegenmacht, kan je zien als een tweede fase en een vooruitgang in de evolutie van de mensheid. Op dit ogenblik zitten we dus in deze tweede fase.
Wie een beetje logisch denkt vraagt zich dan dadelijk af: komt er ook nog een derde fase ? Een fase waarin de macht niet meer wordt gedeeld door kapitaal en arbeid, maar alle macht bij de arbeid komt te liggen ? Moet dat niet de volgende stap vooruit zijn ? Hallo Conner ?
Op dit ogenblik heeft de hele politieke wereld zich geïnstalleerd in die tweede fase. Niemand streeft nog naar vooruitgang en naar de derde fase. Dat is achterlijkheid.
Van de kapitalisten moet je natuurlijk geen streven naar vooruitgang verwachten. Integendeel: ze streven naar achteruitgang en proberen systematisch zoveel mogelijk macht van de vakbonden af te pakken.
De vakbonden vinden in de huidige toestand hun bestaansreden en zijn ideologisch vastgeroest. Ook zij streven niet naar vooruitgang, maar naar bestendiging. Ze zijn zelfs zo dom dat ze niet inzien dat ze de strijd om bestendiging niet kunnen winnen.
Eigenlijk is het een evidentie dat ze die strijd verliezen, want kijk eens rond in de wereld en noem me streken waar de vakbonden reëel macht hebben ? Buiten West-Europa vind je er geen.
De reden waarom de vakbonden wel echte voet aan de grond hebben gekregen in West-Europa ligt in de speciale economische toestand van West-Europa na de Tweede Wereldoorlog, gecombineerd met factoren zoals de Amerikaanse handelsbelangen die tot het Marshallplan hebben geleid waardoor een explosie van de economie mogelijk werd en de sociale zekerheid zeker zo nuttig was voor het kapitaal als voor de arbeid.
Ik gebruik hier met opzet de term “kapitaal” omdat er zeker individuele kapitalisten waren voor wie hoge lonen en bijdragen van de ondernemer aan de sociale zekerheid niet interessant waren. Die kapitalisten hebben dus de komst van de sociale zekerheid bestreden, maar die concrete individuele situaties vallen niet samen met het totaal plaatje kapitaal – arbeid. Ik zou hier ook moeten vermelden dat het loonoverleg zoals wij dat hier kennen en de sociale zekerheid er niet zouden gekomen zijn als dadelijk na de Tweede Wereldoorlog de wereld al geglobaliseerd zou geweest zijn en de West-Europese economieën hadden moeten concurreren met de rest van de wereld die niet verkeerde in de speciale economische toestand van West-Europa.
Ondertussen is die speciale economische toestand voorbij; is de wereld geglobaliseerd; hebben de Chinezen hun weg gevonden… Het kan niet anders of de macht van de arbeid zal dus weer worden afgebroken. De tijd dat de sociale zekerheid interessant was voor het kapitaal is voorbij. We zitten in een fase van achteruitgang op het gebied van menselijkheid.
Het komt er op neer dat de conservatieve voorstanders van het status quo van het loonoverleg – vakbonden, socialisten… – de kans om de stap vooruit te zetten hebben laten voorbijgaan. De achterlijkheid heeft gezegevierd.
Ik zie geen enkel signaal dat er op wijst dat de terugkeer naar het rauwe kapitalisme ergens op de wereld wordt tegengehouden. Bij ons wordt die hoogstens wat vertraagd.
Blijkbaar heeft ook een partij als de Pvda ingezien dat een stap vooruit naar “alle macht aan de arbeid” op dit ogenblik niet realistisch is. In ieder geval zie ik in het optreden van die partij geen enkel element dat een stap vooruit zou kunnen zijn. De Pvda is in haar concrete optreden een socialistische partij geworden die zich heeft neergelegd bij het status quo van Rerum Novarum.
Echt linksen hopen dat het rauwe kapitalisme zal leiden tot grote volksopstanden en revolutionaire toestanden. Ik beweer niet dat dit onmogelijk is, maar op dit ogenblik schijnt het kapitaal de huidige onvrede nog gemakkelijk te kanaliseren. Bij ons wordt het daarvoor zelfs nog geholpen door de vakbonden.
Fukuyama schreef na de val van de Sovjet Unie zijn boek: “Het einde van de geschiedenis en de laatste mens”. Hiermee parafraseert hij Marx. Maar Marx had wel een totaal ander idee van die laatste mens.
Voor Fukyama viel het einde van de geschiedenis samen met het einde van de Koude Oorlog. Er is een nieuwe koude oorlog op gang. Er is dus nog hoop.