NFT: n.v.t.? Een kleine kunstfilosofische uitleg
Ik beken: ik had er nooit van gehoord. En nu ik er wel van gehoord heb, zou ik willen dat ik er nooit van had kunnen horen omdat het niet bestaat. Maar het bestaat dus en het erge is dat het zo duidelijk onnozelheid is, maar toch aanvaard door onze wereld. Nog erger: dat die onnozelheid eigenlijk misdadig is.
Nynke Van Uffelen vindt dat het niet problematisch lijkt, maar wel is omdat het veel energie verbruikt. Was het dat maar. Nynke Van Uffelen is een gediplomeerde filosofe vooral bezig met energie-rechtvaardigheid in een combinatie van klimaat-ethiek en politieke filosofie. Ik vind het erg dat ze in deze beschouwing blijft steken in haar filosofisch eigen hoekje. Natuurlijk kan je in een kort artikel geen wetenschappelijk doorwrochte algemene filosofie op tafel leggen, maar een beetje meer had toch moeten kunnen.
Nynke haalt het zelf aan: de schaarste is artificieel. De hele boel is nep. Als het nep-gehalte van onze samenleving zich tot de NFT’s zou beperken, zou je er mee kunnen lachen. Maar de neppigheid is in onze samenleving zo diep en algemeen doorgedrongen dat het onrustwekkend wordt. NFT’s zijn op zich misschien geen probleem. Wat kan het mij schelen of een of andere idioot een bom geld wil neerleggen voor een uniek stuk waar er ontelbare van bestaan in een zeepbel die vroeg of laat toch barst zodat de idioot geconfronteerd wordt met zijn idiotie ? Op zich is dat geen probleem, maar de NFT’s zijn wel deel van het echte probleem: de neppigheid in onze wereld, en vooral: deze neppigheid wordt zelfs niet meer als zodanig ervaren, integendeel, we zijn ondertussen zo ver dat er mensen zijn die beweren dat hun virtuele wereld echter is dan de echte wereld.
Daarmee heb ik al aangegeven waar het over gaat: de technologische vernieuwingen laten toe om een virtuele wereld te scheppen die mensen weg haalt uit de echte. Neen, dan heb ik het niet zozeer over allerlei game-toestanden. Die kan je nog vergelijken met een ouderwets avonturenboek. Ze geven mensen de kans om weg te vluchten uit de echte wereld. Daar kan je bedenkingen bij maken. Maar die echte wereld is ook niet zo mooi. Dat mensen er nood aan hebben om daar even uit te zijn, wil ik begrijpen. Dat ze dan vluchten in andere werelden die nog lelijker zijn is een andere zaak.
Maar denk bijvoorbeeld aan bitcoins: virtueel geld. Het is nep. Maar mensen gaan er wel in mee. Dàt is waar het om gaat: mensen gaan er in mee… Nep wordt niet meer ervaren als nep.
Wie in de kleinhandel wil standhouden moet zorgen voor “beleving” in zijn zaak. De hele winkelinrichting wordt dan een orgie van belevingselementen. Allemaal nep. Maar voor een massa mensen is winkelen wel een hobby geworden. Daar zit natuurlijk ook de misdadig opgefokte drang naar het onmiddellijke genot van bezit in, maar zonder dat nep-gedoe zou de commerce wel veel minder draaien.
Daar stoten we natuurlijk op iets wat essentieel is: het is allemaal gericht op bezit en consumptie. Het staat allemaal in dienst van het kapitaal. Het is allemaal bedoeld om rijken rijker te maken en armeren de illusie te geven dat ze ook rijk kunnen worden.
Maar het ondergraaft ook de echtheid van de mens. Een mens die nep niet meer als nep ervaart, wordt zelf ook neppiger. Daarmee vervreemdt hij ook van zichzelf en wordt zijn zijn gereduceerd. Door het kapitalisme is de mens al gereduceerd tot producent en consument. Het nep-probleem duwt de reductie naar een nog dieper niveau: de mens verwordt meer en meer tot een soort mossel, een wezen met minder en minder weerstand tegen manipulatie.
Lees “Brave New World” van Aldous Huxley.
Kunst
Je kan kunst verschillende functies toedichten. Ze kan mensen schoonheid schenken, maar ook amuseren. Zeker ook kan kunst mensen confronteren met zichzelf. Door de confrontatie met zichzelf wordt de mens “echter”.
Nynke heeft het over schaarste. Iedereen aanvaardt dat schaarste van een materieel goed leidt tot hogere prijzen. Ik ken weinig mensen die zich daar vragen bij stellen. Maar eigenlijk is het nonsens: schaarste van een materieel goed moet er enkel toe leiden dat iedereen wat minder heeft. Waarom moet het er toe leiden dat de ene het dan wel heeft en de andere niet ?
Maar goed, als het over materiële goederen gaat, is het werkelijk dat schaarste bestaat.
Maar schaarste van spirituele goederen ?
Het duidelijkste vind je dit thema terug in de uitspraak: als ik je geld geef, heb ik er zelf minder. Als ik je vriendschap geef, heb ik er zelf meer.
Eigenlijk zou er bij kunst geen sprake mogen zijn van schaarste. Natuurlijk heeft kunst materiële dragers nodig. Maar de materiële drager bepaalt niet de waarde van kunst. Een schilderij op doek is niet duur omdat er schaarste is aan doek.
De waarde van kunst ligt in het geestelijke, en dat is niet uit te drukken in geld.
Kunstwerken zouden nooit privébezit mogen zijn. Ze zouden niet verhandeld mogen worden. Ze zouden altijd voor iedereen toegankelijk moeten zijn. De kunstenaar moet geen inkomen verwerven door de verkoop van zijn kunst, maar door zijn werk. Daar kan je vele vragen bij stellen, en het is niet zo simpel – ik denk dat je de markt nooit helemaal kan uitsluiten – maar de basisidee moet wel behouden blijven.
Maar ja, in die wereld leven wij niet. Ook de kunst is in handen van de commerçant. De commerce, het kapitalisme, heeft ook de kunst totaal verperverteerd. Ook de kunst is een factor geworden in de wereld van nep.
PS Wist je dat de wetenschappers van Oxford hun vaccin vrij, zonder patent, beschikbaar wilden stellen, maar dat Bill Gates – ja, de milde schenker aan goede doelen – die wetenschappers verplicht heeft om het patent aan te vragen ?