Armoede, klimaat, migratie. Drie grote problemen. Maar er is er een nog groter !

Grenzeloos

‘Wees als water!’, zeven tactieken van de democratische revolutie in Hongkong

De strategieën van de demonstranten in Hongkong worden aangescherpt door wekelijkse confrontaties met de politie. Ze geven activisten wereldwijd een masterclass.

Hongkong wordt al bijna twee maanden op zijn kop gezet door een golf van protesten tegen de regering. De protesten, die in eerste instantie werden aangewakkerd door een wetsvoorstel van de regering voor een wet die de uitlevering van verdachten van strafbare feiten mogelijk zou maken om ze terecht te laten staan voor Chinese rechtbanken op het vasteland, zijn veranderd in een bredere pro-democratische beweging, die een grotere transparantie van de regering en algemeen kiesrecht eist.

Zoals wel meer zijn de Grenzelozers van Sap grenzeloos naïef. Ja, het protest in Honkong is indrukwekkend. En ja, activisten kunnen er nog wat van leren. Maar het legt wel een probleem bloot dat veel groter is dan de andere mondiale problemen, armoede, klimaat, migratie: de manipulatie.

Je kan me duizend maal vertellen dat de Honkongbetogers geen leiders hebben. Ik geloof het niet. Ja, ze hebben leiders die zich op de achtergrond houden, maar het is onmogelijk om zulke acties op touw te zetten zonder dat ze gestuurd worden.

Ik herinner me Leuven Vlaams waar ik toevallig terecht kwam in een achterkamertje waar een twaalftal mensen zaten te vergaderen. Daar kreeg ik de boodschap mee: dit zijn de échte leiders van de betogingen. Ja, op het podium stond Wilfried Martens, en achter hem verborgen zaten enkele Vlaamsgezinde professoren, maar ondertussen werd de massa gemanipuleerd door amada. En de massa had het niet door. Dat is nu eenmaal eigen aan manipulatie: je neemt denkbeelden over en gaat actievoeren zonder dat je weet wie je stuurt. De Vlaamse studenten riepen Leuven Vlaams, maar werkten mee aan Leuven Links ! Dat amada tenslotte mislukt is, is te wijten aan een strategische fout omwille van zelfoverschatting: hun acties bij de grote stakingen aan de Limburgse mijnen.

In deze tijd zijn er in de wereld enkele massabewegingen aan de gang die duidelijk gestuurd worden door de VS: Venezuela, Hongkong en, in mindere mate Rusland. Telkens gaat het om mensen die vechten voor vrijheid en democratie en tegen armoede. Telkens ook kan je stellen dat ze eigenlijk gelijk hebben: er is in die landen een tekort aan vrijheid en democratie. En er is armoede. Maar dat is niet waar het om gaat. De mensen marcheren weliswaar voor een goed doel – of althans dat denken ze – maar in feite dienen ze andere belangen. In dit geval die van de VS die in een tot nu toe min of meer verborgen oorlog verwikkeld zijn met Rusland (Syrië) en China (de handelsakkoorden, het meesterschap in de pacific) en die de olie van Venezuela broodnodig hebben.

Je kan de mensen ook op gang krijgen voor het klimaat. Ook dat is op zich een goed doel. Nu kan het zijn dat de klimaatmarsen bij ons begonnen zijn bij een meisje dat het gewoon goed meende. Maar het is duidelijk dat haar actie snel door anderen is overgenomen. Anuna is waarschijnlijk blij geweest met de steun die ze van die anderen kreeg, maar beseft blijkbaar nog altijd niet dat die anderen de leiding hebben overgenomen. Wie die anderen zijn, doet er in deze context niet toe. Ik heb het daar eerder al over gehad. Het gaat er om dat het in deze tijd zo gemakkelijk is om mensen met goede bedoelingen tot actie te bewegen (de grootouders voor het klimaat !) terwijl hun actie op zijn minst ook andere doelen dient. Of nog: we leven in een tijd dat door de massale verspreiding van mediatechnologie manipulatie ongelooflijk efficiënt is geworden. 

Altijd al heb ik gewaarschuwd voor de reclame als manipulatie. Maar wat nu bezig is, is veel erger dan de ergste reclame. Je hoeft maar fijn stof te roepen en de mensen komen op straat. Ik ben tegen fijn stof, en het is goed dat de mensen daartegen op straat komen. Maar het gaat er om dat je het maar hoeft te roepen.

Nog eens: zelfs als het doel echt goed zou zijn, is voor mij manipulatie onaanvaardbaar omdat ze onvrijheid is.

Maar juist omdat de mensen er zich niet van bewust zijn dat ze gemanipuleerd worden, is de onvrijheid zo gevaarlijk. Of wil iemand beweren dat de Duitsers die zich massaal achter Hitler hebben geschaard allemaal smeerlappen waren ? Neen, die mensen kregen een oprecht goed doel voorgeschoteld: het vaderland, en daarvoor wilden ze zelfs de oorlog in. Als ik hoor oproepen tot actie voor vaderland, democratie, vrijheid… word ik dadelijk wantrouwig. 

In principe en tot nu toe hadden de manipulatieve massabewegingen een charismatische leider. Bij Leuven Vlaams was dat aan de linkse kant Paul Goossens. Wat nu in Hongkong gebeurt is beangstigend: door de mediatechnologie is die leider zelfs niet meer nodig.

De mediatechnologie is op zich neutraal. Zoals met elke wetenschappelijke vooruitgang gaat het er om wat de mens er mee doet. Atoomenergie kan op zich nuttig zijn, en wordt pas destructief als de mens ze gaat inzetten voor een bom. Het probleem bestaat er in dat die massatechnologie in haar commerciële vorm niét neutraal is omdat ze eigendom is van mensen die haar controleren. Het beste bewijs is facebook dat “te naakte” foto’s censureert. Nu moeten die foto’s voor mij niet. Maar moet ik blij zijn met die censuur ? De censuur van die foto’s is bekend, maar hoe kan ik weten dat facebook ook geen censuur uitoefent waar ik me niet van bewust ben ? Misschien doet het dat nu niet. Maar wat als we concreet op een oorlog van de VS met China en Rusland afstevenen ? Zal facebook dan weerstaan aan de drang van de CIA om oorlogspropaganda te voeren ?

Er is meer: blijkbaar is alles wat op de kleine schermpjes verschijnt op een of andere manier nogal overtuigend. Natuurlijk kan ik kritisch kijken en proberen me onafhankelijk op te stellen, en waarschijnlijk ben ik er ook nog van overtuigd dat dit me lukt, en dat zal me ook geregeld wel lukken, maar hoe komt het dan dat zoveel mensen die dat ook denken, toch tot massale gezamenlijke overtuigingen en gedrag komen ? Ooit van hypes gehoord ?

Ik waarschuw jullie: de manipulatie om een oorlog van de VS met China en Rusland is begonnen, en die propaganda zal stilaan worden opgedreven. De baas van de NAVO zal meer waarschuwingen over de grote militaire kracht van de Russen de wereld in sturen. We zullen meer en meer artikels te lezen krijgen waarin Poetin als een gewetenloze dictator wordt voorgesteld. De Chinezen zullen sterker beschuldigd worden van handelsimperialisme. De Iraniërs worden levensgevaarlijk want ze werken weer aan een atoomwapen… Je kan er zeker van zijn dat de CIA op dit ogenblik in Iran aan het werk is om ook daar betogingen tegen het regime te organiseren. Ik ben benieuwd of dat lukt. Alle goede bedoelingen kunnen waar zijn. Maar er zit een bedoeling achter: ons zover krijgen dat we de oorlog aanvaardbaar vinden; meer  financiële inspanningen willen doen voor onze militaire “kracht” (en dus minder geld hebben om te leven); en een aantal mensen zullen zelfs enthousiast naar het slachtveld marcheren, voor vorst, vaderland, vrijheid, democratie… maar eigenlijk voor het kapitaal.

Niet dat mijn waarschuwing iets uithaalt. Binnen het kapitalisme is de oorlog nu eenmaal onvermijdelijk. En vergeet niet: de eigenaars van al die mediatechnologie zijn kapitalisten.