Grenzeloos
Een crisis aangedreven door winsthonger
Als ik Claudio Katz goed begrijp beweert hij dat de economische crisis die er staat aan te komen – of die al bezig is – niet zomaar het gevolg is van de corona-pandemie, maar er ook zou gekomen zijn zonder deze pandemie.
Ik denk dat hij gelijk heeft, al was het maar omdat hij door zijn stelling mij ook gelijk geeft. Want ik voorspel al langer dat een grote crisis in deze periode onafwendbaar is omdat ze gewoon hoort bij het kapitalisme gelijk een ei bij een kieken.
Ik wil het hele mechanisme hier niet voor de zoveelste maal herhalen, maar ook daarzonder moet iedereen die ons economisch systeem over een wat langere periode observeert toegeven dat het een opeenvolging van crisissen kent. Het kapitalisme zit nu eenmaal vol tegenstrijdigheden die onevenwichten te weeg brengen.
Om winst te maken moet de producent de concurrentie op de markt winnen. Dat betekent dat hij de maakprijs van zijn product zo veel mogelijk moet drukken. In die maakprijs speelt de kost van de arbeid een grote rol. Hij moet dus zijn werkvolk zo weinig mogelijk betalen om winst te kunnen maken. Maar de productie brengt pas op als ze verkocht en geconsumeerd wordt. En wie zijn dan die kopers en consumenten ? Precies: het werkvolk. Maar dat verdient niet genoeg om de efficiënte massaproductie te consumeren… Er zit een foutje in het systeem. Het gaat om een evenwicht tussen productie en consumptie, en dat evenwicht wordt soms wel even bereikt, maar is altijd van korte duur omdat de concurrentie en het winstbejag de producent blijven voortstuwen in zijn efficiëntie-oefening om nog meer te produceren in nog kortere tijd, en zijn werkvolk zo weinig mogelijk te betalen.
Je krijgt dan een opeenvolging van fases waarbij er in een eerste fase minder productie is dan nodig voor de bevolking. De primaire oorzaak van de armoede is dan niet het te lage inkomen, maar het tekort aan producten op de markt. Die toestand evolueert naar een fase van evenwicht, maar die is van korte duur en al snel begint de volgende fase waarbij er een overvloed aan producten op de markt komt, maar de bevolking niet meer genoeg inkomen heeft om ze te kopen.
Wie enkel naar onze streken kijkt, zou kunnen denken dat dit niet klopt, maar je moet dit wereldwijd bekijken. Bij ons wordt het proces afgevlakt door de sociale zekerheid die ook door de werkgevers wordt gefinancierd. Die sociale zekerheid is eigenlijk een gedeelte van het loon dat wordt voorbehouden voor precies die mensen die niet – of minder – kunnen consumeren: de werklozen, de zieken, de ouden… en zo wordt de consumptie toch op peil gehouden. Maar als je daarop doordenkt kan dit systeem het proces enkel vertragen, en niet leiden tot een permanent evenwicht omdat ook de werknemers bijdragen tot de sociale zekerheid, en dat deze bijdrage eigenlijk een vermindering van hun eigen consumptiemogelijkheden meebrengt. Wat naar de consumptie van de werklozen, zieken, gepensioneerden gaat, wordt gedeeltelijk weggehaald bij de consumptie van de werkers.
Deze vertraging van het proces naar overproductie bestaat enkel in West-Europa, en door het neoliberalisme is het voorbij. Een linkse politiek kan de totale doorbraak van het neokapitalisme wel vertragen, maar finaal niet beletten.
Als je die drie fasen bekijkt, is het duidelijk dat de eerste fase van tekort aan productie zich situeert na een oorlog. De derde fase van overproductie is dus de aanloop naar een nieuwe oorlog, waarna de cyclus opnieuw kan beginnen.
Voor ieder weldenkend mens is het kapitalisme een systeem dat bouwt op onmenselijkheid, en in dienst staat van egoïsme, hebzucht, winstbejag en daardoor leidt tot armoede van de massa. Maar voor wie dat geen argument is tegen het kapitalisme omdat hij aan de kant van de winnaars staat, of denkt daar te kunnen geraken, zou het feit dat de oorlog inherent is aan het systeem, en noodzakelijk om het in stand te houden, toch een reden moeten zijn om even na te denken. Niet dat ik me daar illusies over maak. Wie de armoede aanvaardt, of het nu is omdat ze hem niet raakt, of omdat het nu eenmaal niet anders kan, zal dezelfde redenering maken als het over de oorlog gaat. Rijken hebben geen last van de oorlog. Integendeel, ze verdienen er aan.
Op zich verandert corona niets aan het verhaal: gedurende relatief korte tijd zal de productie stil vallen omdat mensen niet meer mogen gaan werken, maar onvermijdelijk zal op een bepaald moment dat verbod worden opgeheven en zal de productie in volle hevigheid hervatten terwijl het sterftecijfer de consumptie zal doen dalen. In het slechtste geval zal dit de laatste fase voor de oorlog versnellen.
Op het einde van die fase komt er altijd een terugtrekking op zichzelf van de regionale of statelijke deeleconomieën. Voor mijn part noem je het handelsembargo’s of handelsoorlogen. Als je de brexit los maakt van de retoriek van vrijheid en onafhankelijkheid, en als een economisch gebeuren bekijkt, bestaat de brexit er precies in dat de Britse economie een eigen koers wil varen, los van de Europese. Kader dit in de handelsverhoudingen tussen Amerika en China, en je weet wat ik bedoel…
Zodus, lieve lezer: hou je aan de lockdown en doe er alles aan om corona te overleven, en om te blijven consumeren, want zo stel je de oorlog uit. Alleen spijtig dat je de oorlog er niet mee kunt afwentelen, want dat betekent dat je nu overleeft om binnenkort toch weer het laatste loodje te leggen in dienst van vorst en vaderland. Of liever: van het vaderlandse kapitaal. Uitstel is geen afstel, maar in dit geval beter dan niets.