Gisteren had ik het vooral over enkele aspecten rond euthanasie zelf. Vandaag wil het vooral hebben over het aspect religie zoals Croughs dit aanhaalt in zijn artikel.
Ik ben het eens met de kritische houding van Croughs ten overstaan van “conservatieve hypocrisie”, en zeker als het over religie gaat.
Croughs heeft het daarbij over een religieuze overtuiging dat het lijden bij het leven hoort. Die overtuiging is natuurlijk nonsens. Ja, christenen halen er dan het lijden en de kruisdood van Jezus bij, en hun denken verwordt tot een theologie van het offer: Jezus moest sterven op het kruis als zoenoffer voor onze zonden. De Poolse narcist paus Johannes Paulus, ook al de teveelste, beschouwde zijn lijden op het einde van zijn leven als een deelname aan het lijden van Jezus om de wereld te redden. Welnu, noch het lijden van Jezus, noch dat van Jiepie hebben de wereld gered. En een God die zijn zoon ten offer brengt omdat anderen gezondigd hebben, is een idioot. Voor mij hoeft hij niet, en ik ben er zeker van dat hij ook niet bestaat.
Croughs is blijkbaar een aimabel man, want hij verstaat die houding van aanvaarding van het lijden in een religieus leven. Wel, ik versta het niet. En ik wil het niet verstaan omdat het ingaat tegen alles wat ik me bij een religieus leven voorstel. In ieder geval heeft Croughs groot gelijk als hij het religieuze argument omlaaghaalt door te stellen dat in de logica van de religieuze idioten dan ook maar alle geneeskunde moet worden afgeschaft.
Er zijn ook religieus geïnspireerden die vinden dat we het leven van God gekregen hebben, en dat het dan ook niet aan ons om het te beëindigen, maar aan God is om het ons weer af te pakken. God geeft, en God neemt. Je hoort dat wel eens bazelen op een preekstoel bij een schielijk overlijden van een jongere. Je zou het een vorm van overgave kunnen noemen. je vindt dit bij christenen, maar ook bij moslims: het woord islam betekent “overgave” en “ insjallah” is “bij Gods wil”.
Nu wil ik wel meegaan in een spiritualiteit van overgave. Ik vind het belangrijk om geregeld te oefenen in overgave aan klassieke muziek. En in elke liefde zit een element van overgave. En als je het begrip God goed bepaalt, is er geen enkel probleem met overgave aan God. Je kan zelfs stellen dat de islam gelijk heeft als hij religie laat samenvallen met overgave. Het begrip God houdt nu eenmaal in dat het gaat over iets of iemand die ik mijn leven laat bepalen, aan wie ik mij overgeef. Ze heten dat transcendentie (in existentialistische zin). Maar het is duidelijk dat de God van die ziekelijke christenen (die van het offer), of de God van de islam voor mij geen kandidaat zijn om mijn God te zijn. Hij hoort thuis in de instellingen voor hysterici, masochisten, en dus ook sadisten.
Voor mij is de enige aanvaardbare en waardevolle God, de God van de Jezus van de evangelies: de God die Jezus “abba, lief vadertje” noemt, en die de apostel Johannes “liefde” noemt. Daar is verder nog heel veel over te zeggen, en we moeten de taal ontmythologiseren, maar die God mag van mij wel meespelen in het gebeuren van het levenseinde: in alle geval moet alles worden ingegeven door liefde. Liefde is dé toetssteen. Je moet dan nog de liefde zoveel mogelijk uitzuiveren, want mensen hebben de neiging om liefde te vermengen met eigenliefde, en zijn zich daar dikwijls zelfs niet van bewust (de naasten die het ondraaglijke lijden niet meer kunnen aanzien…). Maar als de liefde zo zuiver mogelijk is geworden door introspectie en onderzoek van motieven, en geconfronteerd is met de opvattingen van anderen, ook door liefde ingegeven, is ze eigenlijk het enige wat er toe doet. Zeker als het gaat om leven of dood. Dat geldt zowel voor de liefde van de lijdende voor zijn geliefden, als over de liefde van de naasten voor de lijdende.
Croughs wil het leven niet voorstellen als een geschenk, maar enkel als een biologisch feit. Ik kan hem daarin volgen, maar niet helemaal. Natuurlijk: als je naar de levens van sommige mensen kijkt, kan je er moeilijk een geschenk in zien. Maar toch: dan gaat het over het verloop van dat leven. Maar wat met het leven zelf ? Het onderscheid is in de praktijk niet altijd zo duidelijk te maken. Maar ik zie toch veel mensen in grote armoede, en veel lijdenden met een sterke levensdrang. Kom nu niet af met de evolutietheorie en dat soort zaken. Biologie is natuurlijk een materiële basis, maar daarboven op speelt zich nog ons mens-zijn af.
Veel mensen ervaren spontaan de geboorte van hun kind als een geschenk. Ze weten ook wel wat ze er voor genoten hebben, en ze kennen hun biologie. Maar toch.
Tegenwoordig zijn nogal wat mensen immuun geworden voor verwondering en bewondering. Ze hebben voor alles een wetenschappelijke verklaring, en voor hen houdt het daarmee op. In mijn ogen zijn het sukkelaars die de essentie van het leven missen.
En wie de essentie van het leven mist, mist ook de essentie van de dood. De essentie van het leven is dat het iets is wat ons overkomt. Laat ook de dood ons overkomen.