Grenzeloos
Vergrijzing als beschavingssucces
Patrick Deboosere, demograaf aan de Vrije Universiteit Brussel, stelt dat de vergrijzing een bewijs is van maatschappelijke ontwikkeling en van beschaving. Is dat zo ? Ik heb er twijfels over. Misschien lijd ik nu zelf aan de zo door mij verfoeide ideologische blindheid, maar deze stelling zou betekenen dat de mensheid beschaafder is geworden binnen het kapitalisme. Dat kàn toch niet ? Let op het vraagteken !
In ieder geval kan het niet door het kapitalisme.
Van de andere kant zou de stelling van Deboosere een reden zijn om mij gelijk te geven in mijn overtuiging dat de mensheid door de eeuwen heen groeit in menselijkheid. Atheïstische vrienden zijn het daar niet mee eens. Maar ik denk te mogen stellen dat het ethische besef gegroeid is. Die groei gebeurt weliswaar langzaam en over lange periodes, maar je kan toch niet stellen dat, bijvoorbeeld, het besef van verantwoordelijkheid tegenover gehandicapten niet gegroeid is. De oude Grieken smeten hun gehandicapte kinderen van de rotsen in zee. Nu mag je van mij zeggen dat die groei toch maar relatief is, want wij smijten die kinderen nu niet meer in zee, maar laten ze gewoon niet meer geboren worden. Dat leert ons dat de curve van die groei op en neer gaat. Maar ik denk dat de stijging groter is dan de vorige daling. Maar dat is eigenlijk niet het onderwerp van deze blog.
Nog anders bekeken kan je je afvragen of de vergrijzing wel een maatschappelijk succes is, als de samenleving aanvaardt dat die vergrijzing moet samengaan met langer werken, terwijl ouder worden niet betekent dat mensen ook langer kunnen werken.
Als je onze ouderen tegenwoordig tegen rotsnelheden met hun pedelecs door de autoluwe straten ziet razen, zou je kunnen denken dat die mensen dan toch ook nog zouden kunnen werken. Maar is met de langere leeftijd ook de vermindering van geheugen opgeschoven ? Of het gehoor of zicht ? Ouderen kunnen wel energie uitstralen. Maar als je dan bekijkt hoeveel ze nog echt presteren op een dag, en dat vergelijkt met het energieverbruik van iemand die werkt, denk ik dat ze eigenlijk nog te weinig energie hebben om echt te werken. Als je die mensen dan toch absoluut aan het werk wil houden, zou het toch aangepast werk moeten zijn.
Maar waarom eigenlijk moeten die ouderen aan het werk blijven ? Voor hun eigen welzijn ? Het zou kunnen, maar daarover verder meer.
De enige reden waarom de politiek wil dat de pensioenleeftijd wordt opgeschoven is financieel. Gepensioneerden zijn een dubbele belasting voor de staat: ze brengen geen geld meer binnen, en door ouder te worden kosten ze meer. Dat is niet te dragen, en dus onaanvaardbaar.
Maar waarom is dat niet te dragen ?
Door mechanisering, robotisering… stijgt de productiecapaciteit. Dat betekent dat minder mensen meer produceren. Maar als er meer geproduceerd wordt, is er toch ook meer geld beschikbaar ? Dus ook voor de pensioenen ?
Het probleem ligt er in dat de inkomsten van die pensioenen niet berekend worden op basis van de productie, maar op basis van de mensen die werken. Zelfs als er meer geproduceerd wordt, dalen de inkomsten voor de pensioenen als er minder mensen produceren. Maar waar is dat geld dan naartoe ? Zelfs de grootste stommerik moet niet lang nadenken over deze vraag: het zit in de zak van de kapitalist.
Als je niet te strikt bent in je definities kan je een kapitalist bepalen als iemand die anderen voor zich laat werken. Sommige kapitalisten (kleine zelfstandigen) werken dan zelf ook nog, maar in de bredere betekenis wordt een kapitalist dan iemand die zelf niet werkt, maar anderen voor zich laat werken.
Je moet het kunnen: zelf niet werken, maar wel eisen dat ouderen langer werken !
Ik heb nooit begrepen waarom arbeid moet belast worden. Je gaat iemand toch niet belasten omdat hij werkt ?
Naar waar gaat het resultaat van zijn arbeid ? Wie wordt eigenaar van het product van zijn arbeid ? En wie maakt er winst op ? Belastingen moeten niet geheven worden op het loon van de arbeid, maar op de winst.
Als de linksen, socialisten en vakbonden het menen dat ze in de afloop van de coronacrisis een momentum zien om een meer solidaire samenleving te bouwen, dan is dàt de eis die ze moeten doordrukken: vervang de belasting op arbeid door belasting op kapitaal.
Maar ik maak me geen illusies. Eerst en vooral zijn een aantal van die zogenaamde linksen nep linksen. Ik weiger de sociaal-democratie nog als links te beschouwen. Van Miert, Claes, Vandenbroucke, Stevaert… het zijn verraders van links en van de werkers. Het is terecht dat ze voor dat verraad betalen bij de verkiezingen.
Maar dieper nog: ook als ze écht links zouden zijn, zou die verschuiving van belasting er niet komen. Ook als de socialisten, de vakbonden en de pvda de handen in mekaar zouden slaan zouden ze niet slagen. Want in het kapitalisme staat de politiek per definitie in dienst van het kapitaal.
En toch ben ik er voorstander van dat de mensen later op pensioen gaan. Want arbeid hoort bij de zin van het menselijk bestaan. Mensen moeten zo lang mogelijk werken. Ik hou er niet van als ik iemand die op pensioen gaat hoor zeggen: en nu ga ik profiteren van het leven. Maar zijn arbeid moet zinvol zijn en aangepast aan zijn energetisch vermogen. Dat is niet per se verbonden aan de leeftijd. Mensen die omwille van minder energie uit het gewone arbeidscircuit stappen, moeten in een ander circuit stappen van gemeenschapsdienst. Grootouders moeten kinderen opvangen, mantelzorgen, sportclubjes leiden… en daarvoor (goed) betaald worden. Pas als ze dat niet meer kunnen, moeten ze op pensioen gaan. En dan mogen ze van mij genieten van het leven. Als er dan nog veel te genieten valt.