MO*
Mia Kristin Häckl en Julia Schöneberg
Hoog tijd om “ontwikkelings”doelen los te laten en te werken aan een post-2030 utopie
Het systeem veranderen is mogelijk, maar niet zonder bestaande machtsverhoudingen te ontwortelen
Dit artikel leest niet overal gemakkelijk. Maar de inzichten zijn wel interessant en in mijn ogen fundamenteel juist. Zonder diepgaande analyse zou ik het willen hebben over vier elementen: de macht, de kleinschaligheid, de diversiteit en de onontwikkeling. Deze vier zijn uiteraard met mekaar verbonden.
Een wereld waarin de macht bij het kapitaal en de kapitalist ligt, kàn geen goede plek zijn voor iedereen. De overgrote meerderheid van de mensen heeft geen macht en de macht ligt geconcentreerd bij enkelen. Die enkelen zijn dan ook nog radikaal gefocust op winst. Het is voor mij onbegrijpelijk dat niet meer mensen inzien dat in die wereld een gelukkige mensheid niet mogelijk is. Dat de overgrote meerderheid van de machtelozen dit niet inziet is het resultaat van eeuwenlange manipulatie door de machthebbers.
De auteurs pleiten voor kleinschaligheid. Trouwe lezers van mijn blogs en de lezers van mijn boek Eutopia weten dat voor mij kleinschaligheid een sleutelbegrip is. Iedereen aanvaardt dat in een democratie de scheiding der machten essentieel is. Welnu, laat ons die scheiding door decentralisatie nog verder doorvoeren om meer democratie te krijgen. Voor mij is dit een van de redenen waarom ik pleit voor een Europa van de regio’s, waarbij die regio’s wel voldoende schaalgrootte moeten hebben, maar verder zo klein mogelijk zijn. Grote staten zoals Duitsland, Frankrijk en belgië moeten ontmanteld worden. Uiteraard is samenwerking op voet van gelijkheid van de kleine eenheden belangrijk omdat voor bepaalde bestuursdomeinen de kleine staten te weinig schaalgrootte zullen hebben.
De auteurs schijnen wel te vergeten dat decentralisatie niet voldoende is. Als in een veelheid van kleine politieke eenheden de macht in handen komt van machtswellustelingen, blijven we even ver van huis. Daarvoor is het belangrijk dat het systeem van verkiezing van machthebbers de machtswellustelingen uitsluit. Lees daarover mijn boek Eutopia. ( * )
Kleinschaligheid laat ook diversiteit toe. Diversiteit is een feit. Een Afrikaan is geen Aziaat; en een Algerijn geen Zuid-Afrikaan. Het is belangrijk dat deze diversiteit erkend en gerespecteerd wordt. Op dit ogenblik is dit niet het geval omdat de wereld gedomineerd wordt door het Westen dat, bijvoorbeeld, probeert om overal zijn model van democratie op te leggen. In zijn hypocrisie werkt het Westen wel samen met dictators zolang die bereidwillig zijn, maar wij westerlingen kunnen ons slechts één model van democratie voorstellen: het onze. Ik kan me indenken dat er in Zwart-Afrika een andere vorm van democratie ontstaat dan in Europa.
Even belangrijk is het respect voor de diversiteit in het denken over geluk. Ik hoop dat er op deze wereld nog volkeren (laat me toch maar even de term volk gebruiken) zijn die geluk niet laten samenvallen met bezit, comfort, consumptie, zoals wij dat in ons decadente Westen doen. Deze andere visies over geluk moeten tot uiting kunnen komen in de organisatie van het maatschappelijk leven en van de economie.
Als ik het heb over ons decadente Westen, geef ik daarmee al aan dat er iets moet veranderen aan die Westerse cultuur. We moeten af van onze consumptiemaatschappij en ziekelijke nood aan genotervaringen. De feestuitbarstingen van de laatste dagen waarbij alle corona-voorzichtigheid overboord wordt geworpen zijn een voorbeeld van deze decadentie. Ik hou van feesten, maar deze feesters zijn ziek. Blijkbaar bestaat er een soort van vrolijke zieken.
De onontwikkeling van Europa is dus nodig als reactie op de decadentie en als ethische reflex. Maar ze is ook nodig omdat het gewoon onmogelijk is dat de hele wereld zou evolueren naar het Europese consumptiepatroon. Ik denk dat ik niet moet uitleggen dat onze planeet dit onmogelijk kan dragen. Als we niet oppassen en vasthouden aan onze consumptie betekent duurzaamheid dat we bewust arme landen arm moeten gaan houden. Zelfs als we dit niet bewust doen, zien we nu al wat er dan gebeurt: we worden overspoeld door mensen die de ongelijkheid willen ontvluchten door te migreren.
Ik ben er ondertussen van overtuigd dat een aantal migranten niet enkel armoede ontvluchten, maar ook gedreven worden door een soort van afgunst. Het verschil in welstand is gewoon te groot. Begrijp het woord afgunst niet verkeerd: in dit geval is het terechte afgunst omdat de rijkdom van het Westen onmiskenbaar gebouwd is op de armoede van de andere continenten.Niet enkel in het verleden door de kolonies, maar ook nu nog door de economische uitbuiting. Zelfs als de migranten zich niet bewust zijn van de band tussen hun armoede en onze rijkdom, is hun afgunst terecht.
De oplossing van het migratievraagstuk ligt dus niet enkel in de ontwikkeling en het terugdringen van de armoede in de arme landen, maar ook in een spirituele vernieuwing van het Westen waarbij gezonde vormen van ascese weer algemeen zijn en mensen genotervaringen met mate beleven, niet enkel omdat ze voor meer geen geld hebben, maar gewoon om gelukkiger te zijn.
Ik heb het in mijn kritische commentaren over de klimaathetze en het belachelijke gedoe van Greta en Anuna al aangegeven: ik heb de klimaatpaniek niet nodig om klimaatvriendelijk te leven. En zonder deze gezonde ascese is alle klimaatretoriek geblaat in de wind.
Ondertussen vind ik geen enkel van deze elementen terug in het nieuwe grote plan voor Europa, de Green Deal. Nochtans wordt deze Deal door de klimaatactivisten en klassiek links enthousiast verwelkomd. Links blijft zich focussen op meer geld voor de gewone man. In het kader van de onontwikkeling en nieuwe spiritualiteit zal het zich grondig moeten her-uitvinden. Solidariteit betekent niet: meer hebben, maar meer delen.
Er is nog werk aan de winkel. Ik zal nog veel blogs moeten schrijven.
PS Je kan Eutopia gratis lezen en/of downloaden, ook in ebook formaat, op deze website onder de rubriek Publicaties.