De Wereld Morgen
Zeg, wat is me dat voor zever ? Volgens Nora hebben we burgerzin getoond door de richtlijnen van de overheid op te volgen.
Ten eerste: als je de verhalen hoort over allerlei feestjes, de manifestatie van “black lives matter”, en de drukte op de zeedijk, zijn er in ieder geval toch nog heel wat mensen die géén burgerzin toonden. Ik wil aannemen dat het een minderheid is, maar toch… Daarbij toch even opmerken dat de tweede golf zich voornamelijk heeft afgespeeld bij bevolkingsgroepen die zelfs niet wisten van de maatregelen omdat ze eigenlijk langs de maatschappij leven. Dat kan je moeilijk burgerzin noemen.
Daarbij moet me toch van het hart dat heel wat mensen enkel de regeltjes in acht hebben genomen omdat er op overtreding serieuze straffen stonden.
Maar eigenlijk is dat bijzaak. Als wij massaal burgerzin zouden tonen, zouden al die pijltjes op de vloer, mondmaskerplicht, bubbels… kortom heel die poespas aan verwarrende, inconsequente en soms ronduit belachelijke verplichtingen niet nodig zijn.
Eigenlijk zouden drie aanbevelingen volstaan: was je handen, houdt afstand en als dat niet kan, draag dan een masker. Als de mensen echt burgerzin hadden, zouden ze spontaan die aanbevelingen in praktijk brengen. Je zou dan een soepel, aan de omstandigheden aangepast gedrag zien, dat ook nog efficiënt zou zijn. Of nog: als gezond verstand samengaat met burgerzin is de overgrote meerderheid van de regelgeving – ook buiten het corona-gebeuren – overbodig.
Toen het mondmasker nog niet verplicht was in de warenhuizen, liepen de meeste mensen daar rond zonder masker. Die mensen wisten dat dat masker niet henzelf, maar de anderen beschermt. Eigenlijk zegden ze tegen mij: uw gezondheid interesseert me niet. Nu is het natuurlijk zo dat de meeste mensen dat zo niet bedoelden. Ze waren zich gewoon niet bewust van de maatschappelijke impact van hun gedrag. Mensen met burgerzin zijn zich wél bewust van die impact.
Laat het ons maar zeggen zoals het is: we leven in een maatschappij waarin burgerzin een zeldzaam goed is.
Kom jij veel mensen tegen die graag belastingen betalen omdat belastingen (bij ons) een herverdeel effect hebben zodat geld van de beter begoeden naar de armeren vloeit ? De overgrote meerderheid van de mensen verdragen belastingen als een opgelegd kwaad. Een klein aantal mensen gaat er van uit dat belastingen toch wel nodig zijn om een en ander te regelen. Die zeggen dan: ik wil wel belastingen betalen, maar op voorwaarde dat ik er genoeg voor terugkrijg. Maar mensen die belastingen willen betalen om te herverdelen ?
Ik ken veel mensen die voor onze sociale zekerheid zijn. Maar niet omdat die sociaal is, maar omdat ze daarmee hun medicijnen en ziekenhuisopnames betaalbaar kunnen houden. Of omdat ze beseffen dat ze ook zij wel eens ooit werkloos zouden kunnen worden. Kortom: de sociale zekerheid is voor hen een pot waaruit ze krijgen. Nogal wat mensen zoeken dan allerlei manieren om zoveel mogelijk uit die pot te kunnen graaien, terecht of onterecht. Burgerzin ?
Je kan de mensen dat zelfs niet verwijten. We leven in een maatschappij waarin een mens met burgerzin een naïeve kloot is die van zich laat profiteren.
Ken jij veel mensen die werken om daardoor mee te werken aan de opbouw van de samenleving ?
Hier raken we de kern van de zaak: heel het systeem is niet gericht op de opbouw van een samenleving, maar op geldgewin dat toelaat om “goed te leven”; om de genotservaringen, om terrasjes te kunnen doen; om van boodschappen doen een “belevenis” en hobby te maken; om zich de jaarlijkse plat lig vakantie te kunnen permitteren; om een auto op de oprit te hebben die net iets chiquer is dan die van de buren. Mensen die sparen om de hoogmis van de decadentie op Werchter of Pukkelpop te kunnen veroorloven, kennen geen burgerzin.
Maar het systeem draait op die mensen. Als de overgrote meerderheid van de mensen dat extreem consumptiegedrag niét zouden vertonen, stort de economie in mekaar.
Tenslotte: ik denk niet dat velen van jullie zullen beweren dat de rijken uitblinken in burgerzin. Als dat wel zo zou zijn, zou de eis van een rijkentaks niet nodig zijn. Die taks zou een evidentie zijn. Welnu: die rijken zijn de mensen die het best in het systeem functioneren, die er het best aan aangepast zijn. Dat zegt alles over het systeem. We leven in een systeem dat burgerzin gewoon kapot maakt. Burgerzin past niet in dit systeem. Alle gelul over burgerzin is volksverlakkerij.
En dus zit ik met een probleem: hoe moet ik als bewust denkende, medemenselijk gerichte persoon (personalisme) daarmee omgaan ? Als ik gewoon meedraai in het systeem verraad ik mezelf. Als ik radikaal weiger om mee te draaien, val ik uit de boot.
En dus moet ik schipperen. Of moet ik weigeren om mijn kinderen “alle kansen in het leven” te geven omdat ik sociaal wil zijn ?
Ik ken iemand die als ingenieur voor een oliemaatschappij werkt. In zijn vrije tijd doet die mens vrijwilligerswerk. Respect voor die mens. Maar wat is dat voor een spreidstand ?
Een sociaal werker die gevangenen helpt om terug te keren in de samenleving kan (terecht) met een goed geweten naar zijn leven kijken, maar ook hij draait mee in een systeem dat gericht is op de verrijking van enkelen, ten koste van de armoede van de massa. (Bekijk het op wereldschaal.)
We moeten dus leren leven met een gevoelen van onmacht.
Maar wie het écht meent met zijn medemenselijkheid, moet naast zijn persoonlijke en concrete inzet voor anderen, ook bezig zijn met de strijd tegen het systeem dat op zich onmenselijk is, en het voor mensen moeilijk maakt om echt mens te zijn.
Ik ben blij met zoveel mensen die niettegenstaande het systeem toch nog echte menselijkheid bereiken. Als die nu nog eens allemaal zouden meewerken aan de afbraak van het systeem en de opbouw van een nieuwe samenleving die concurrentie, privébezit van productiemiddelen, accumulatie van vermogen… uitbant, zouden we eindelijk op weg gaan.