MO*
De strijd van een Congolese agronoom en Haïtiaanse antropoloog tegen onrechtvaardigheid
‘Een hoogopgeleide Congolees die kritisch was over het kolonialisme, dat maakte de Belgen bang’
Had jij al gehoord van deze Paul Panda Farnana ? Ik niet. Nochtans heb ik mijn middelbare studies voltooid en lessen geschiedenis gekregen van bekwame leerkrachten.
Dat zegt veel over deze lessen geschiedenis en over de geschiedenis als wetenschap. Want je kan onmogelijk stellen dat geschiedschrijving wetenschappelijk objectief is. Het is zelfs gewoon onmogelijk: iedere geschiedschrijver heeft onvermijdelijk een bril op. Maar hij kan wel streven naar objectiviteit. Dat streven was totaal afwezig in de belgische geschiedschrijving zoals ze sinds het bestaan van dit onland in de geesten van de bevolking is ingepompt. Ik ben er te dom voor, maar misschien moet iemand eens beginnen aan een marxistische geschiedenis van belgië.
Misschien dat de ogen van de belgicistische linksen dan open gaan.
Meer terzake: heb jij nu ook, net als ik, een spontaan gevoelen van afkeer van die kolonialen van toen en van die gouverneur-generaal August Tilkens die verbood om nog Congolese kinderen mee naar belgië te brengen ? Als ik daarop doordenk kom ik tot het besluit dat mijn afkeer niet terecht is. Wat kon je anders verwachten van die mensen ? Als je het verleden beoordeelt vanuit een hedendaags standpunt, is zowat alles fout. Althans dat hoop ik, want als dat niet zo zou zijn, zou dat betekenen dat we geen vooruitgang hebben gemaakt. Ik ben benieuwd hoe de mensen van de volgende eeuw gaan kijken naar de black lives matter” beweging ? Misschien gaan ze die wel als totaal verwerpelijk beschouwen ?
Maar terug naar onze kolonialen. Kan je het die mensen verwijten dat ze “onze” beschaving als superieur beschouwden aan de Congolese ? Wees eerlijk: ze was ook superieur. Ja, ik weet het, nu barst heel de politiek correcte meute uit in beestig gehuil en getier. Laat ze maar. Het hangt er natuurlijk van af welke criteria je hanteert om te oordelen, maar geef toe dat de criteria die een mens normaal voor ogen komen, de Congolese beschaving van toen als minder ontwikkeld doen beschouwen dan de onze. Nu wil ik nog aannemen dat de criteria die een mens normaal voor ogen komen, getekend zijn door onze eigen beschaving en denkwijze. Maar kan het anders ? Ik kan toch niet oordelen vanuit iets wat ik niet ken ?
Dat werpt de vraag op: mag/moet ik wel oordelen ? In ieder geval kan ik er niet omheen dat er duidelijk verschillen zijn. Je kan niet zeggen: “Black lives matter”, zonder het verschil tussen zwart en wit te zien.
En zo komen we terug op de vraag: kan je op basis van verschillen spreken over superioriteit ?
Neem nu eens iemand die in zijn jeugd de boel verkloot heeft en de stommiteiten heeft opgestapeld. Door hard werken aan zichzelf heeft hij dat overstegen en is een deftige burger geworden. Mag die mens dat als vooruitgang beschouwen en zichzelf nu een beter mens voelen ?
Als een koloniaal in Congo aankomt en daar toestanden aantreft die hij zich herinnert uit de tijd van zijn grootvader, mag hij dan denken dat de Congolezen nog niet de vooruitgang hebben gemaakt die “wij” (uiteraard door hard werken) wel al hebben gemaakt ? En is het dan niet normaal dat hij “zijn” beschaving superieur acht aan de Congolese ?
Tussendoor toch iets over de betekenis van het woord superioriteit. Ik hou het simpel en blijf staan bij twee betekenissen: hogere kwaliteit en overwicht. Als die koloniaal in Congo aankomt, mag hij dan zeggen dat zijn kennis, kunde, manier van leven van hogere kwaliteit is dan die van de Congolezen ? Dat hij overwicht heeft is onmiskenbaar. Zonder overwicht kon hij geen handen afhakken.
Het probleem ligt niet in de erkenning van superioriteit van een beschaving, het ontstaat als die superioriteit overgaat van superieure beschaving naar superieure mens. Of wil die koloniaal beweren dat hij als mens superieur is aan zijn grootvader ? Als zijn grootvader een dronkelap, kindermishandelaar en bedrieger was, mag de koloniaal zich misschien superieur voelen, maar niet omwille van de beschaving.
Er bestaat dus wel superioriteit tussen mensen al is het niet door de beschaving. Het kàn niet anders of er zijn mensen die overwicht hebben over anderen. Een vader heeft overwicht over zijn kinderen. Er zijn mensen die niet willen dat dit zo is, maar met hun kinderen loopt het gegarandeerd mis. Ja, daar had ik dus nog niet aan gedacht: iemand zou eens moeten onderzoeken of bij politiek correcten de opvoeding problematischer is dan bij mensen zoals ik.
De politiek correcten horen me al komen en smeren hun kelen. Ja ik pleit voor paternalisme. De overgrote meerderheid van de paters in Congo waren pater-nalistisch. En die paters worden daar nu gemist.
Maar paternalisme is natuurlijk slechts het begin van de oplossing. Op een bepaald ogenblik moet een vader zijn kind loslaten. Dat kan slechts als dat kind zelf ook inspanningen heeft gedaan om zelfstandig te worden. Het paternalisme moet die inspanningen toelaten en vooral bevorderen. Eigenlijk is dat de essentie van paternalisme.
Congo zit in de miserie. Wat is dat voor nonsens dat het de hulp van goedmenende Vlamingen zou weigeren omdat die hulp paternalisme zou zijn ? Wat is er vernederend aan als ik ziek ben en me laat helpen door een paternalistische arts ?
Maar gezien de rotzooi tijdens het kolonialisme begrijp ik de zwarte gevoeligheid wel. Misschien is het aan de “belgische” Congolezen uit de Matonge-wijk en elders om de beschaving die ze hier hebben meegekregen gaan uit te dragen in Congo ? Veel van de zwarte studenten die met een studiebeurs naar onze universiteiten komen, blijven hier plakken na hun studies. Ik wil niemand veroordelen, maar misschien moeten die mensen toch de moed hebben om hun plicht te doen en terug te keren naar hun vaderland. En nu mag de politiek correcte me er van beschuldigen dat ik propaganda maak voor een slogan van het vlaams blok.