Sampol
Trump ! Altijd maar Trump !
De intelligente lezer vraagt zich nu dadelijk af wat Conner Rousseau te maken heeft met Trump ? Wel, ik zie gelijkenissen tussen de Amerikaanse politiek en de politiek waar Rousseau naar toe wil.
Als je naar het Amerikaanse systeem kijkt, dan moet het toch opvallen dat de personencultus belangrijker is dan de partij.
Ken jij de voorzitter van de Amerikaanse democratische partij ? Ja, je kent haar naam omdat haar Nederlandse schoonzoon geregeld wordt opgevoerd op de VRT en je kent haar als de voorzitter van het huis van Afgevaardigden. Maar als voorzitter van de partij ?
Als je naar de feitelijke toestanden kijkt, dan zie je dat bij voorbereiding van verkiezingen binnen een partij een strijd tussen personen wordt georganiseerd. Die personen proberen een zo groot mogelijk aantal aanhangers achter zich te krijgen. Wie het wint, gaat zijn werving van aanhangers dan herhalen in een strijd tegen de kandidaat van de andere partij waarin hetzelfde is gebeurd.
Wat me opvalt is het feit dat de hele zaak eigenlijk de organisatie van een personencultus is. Uiteraard spelen de opvattingen van de kandidaat een rol, en die opvattingen vallen min of meer samen met die van de partij, maar in essentie gaat het om de persoon.
Door de moderne communicatiemiddelen wordt die tendens nog versterkt: twitter is niet geschikt om inhoudelijke boodschappen mee te geven, maar wel om aanhang te verwerven. Zogenaamde influencers blinken niet uit in diepzinnigheid, maar creëren wel volgers. De personencultus zit ingebakken in het Amerikaanse systeem, maar komt meer naar boven in deze tijden.
Of nog: bij ons kan je kiezen: je stemt voor een partij (de kopstem), of je stemt voor een persoon (de voorkeurstem). Bij mijn weten kan je in de VS niet rechtstreeks voor de partij kiezen: als je voor de democratische partij zou willen kiezen, moet je voor de democratische kandidaat kiezen. Toegegeven: ook bij ons verliezen de partijen aan belang, maar het gaat om het systeem. De particratie heeft grote nadelen, maar dat is voer voor een andere trog.
Trump is een mooi voorbeeld. Inhoudelijk stelt de man niets voor. Maar hij is er in geslaagd om een grote schare volgelingen achter zich te krijgen. Let op het woord volgelingen. Hij is hun leider. Voor hem zijn ze bereid te vechten. Het gaat al lang niet meer om zijn politiek maar om het feit dat zijn volgelingen het niet pikken dat hun leider aan de kant wordt gezet.
Op die manier is Trump inderdaad een gevaar voor de democratie.
Commentatoren hoor je geregeld beweren dat het systeem van check and balances toch heeft gewerkt en de democratie heeft stand gehouden. Ik ben ik er niet zeker van dat het daar om gaat.
Waarom is Trump van de macht verdreven ? Omdat hij een gevaar was voor de democratie ? Ik denk dat Trump van de macht is verdreven omdat hij niet is opgenomen in wat het Amerikaanse establishment wordt genoemd: het conglomeraat van Amerikaanse rijken die de macht hebben in Amerika. Dat er binnen dat conglomeraat twee partijen actief zijn laat toe om de schijn hoog te houden dat het om een democratie gaat, maar in feite ligt de macht gewoon bij dat establishment. Wie er ook aan de macht komt, de republikeinen of de democraten, als het er op aan komt, maakt het niets uit. Trump paste niet in dat plaatje en dus moest hij verdwijnen. Dat hij moest verdwijnen om de democratie te redden is gewoon gelul, schoonspraak, room op een stront.
Trump was/is niet de vertegenwoordiger van een partij, maar de leider van een beweging.
En daar komt Conner Rousseau in het vizier.
Hij wil van zijn partij een beweging maken. De partijleider wordt dan de leider van een beweging. Sampol vat het als volgt samen: “Vooruit moet een electorale machine worden, gevoed door leden en niet-leden, gericht op sociale media en geënt op de voorzitter.” Daarin herken je dus de Amerikaanse toestanden, en ook het basisgegeven dat het finaal om een personencultus gaat. Als je naar het optreden van Rousseau kijkt, zie je dat hij al hard werkt aan die personencultus.
Rousseau wil naar een electoraal sterke beweging die in zijn dienst staat.
Hij heeft het over inspraakrondes. Dat klinkt ongelooflijk mooi. Maar iedereen die een beetje op de hoogte is weet dat dat soort samenkomsten bij uitstek geschikt is om mensen te manipuleren. De G 1000, het Platform voor Democratische Innovatie van David Van Reybrouck is onder andere daardoor mislukt. Eigenlijk is het simpel: zet vier mensen rond een tafel en dadelijk ontstaat een machtsstrijd en wordt een pikorde vastgelegd. Observeer mensen op een terrasje en je ziet het. Als er dan ook nog een verschil is in deskundigheid, kan je voorspellen wat de uitslag van het gesprek zal zijn. Of nog: dat soort organisaties vergemakkelijkt de manipulatie en het omtoveren van deelnemers naar volgelingen.
Je krijgt dan twee bewegingen: als je de partijlijn laat bepalen volgens die technieken, wordt de inbreng van een basisideologie (in dit geval het socialisme) kleiner, en andersom wordt het gemakkelijker om mensen achter je te scharen. Die twee bewegingen kunnen mekaar nog versterken.
Of nog: als je ideologie minder uitgesproken wordt heb je ook meer mogelijkheden om populistisch in te spelen op de vragen van je achterban. Dat populisme versterkt je positie als leider.
Neem nu die twee elementen samen: een personencultus en een manipuleerbare schare volgelingen. Dat heeft zich al eerder in de geschiedenis voorgedaan.
Ik heb in een eerdere blog al gesteld dat het succes van Trump (ook) te wijten is aan het feit dat zijn aanhangers zichzelf in hem herkennen als een niet al te ontwikkelde mens, maar die het gemaakt heeft. Als je dan ziet dat Rousseau er alles aan doet om als een gewone jongen van het volk door te gaan (wat hij niet is), wordt het wel heel pijnlijk.
Een gevaarlijk man, die Rousseau !