Uitpers
Kijk, ik waardeer de mensen die menselijke contacten belangrijk vinden. Ik hoor daarbij en waardeer dus mezelf.
En inderdaad: we leven in een tijd waarin aan die contacten wordt geknaagd. De individualisering en atomisering van de samenleving is een feit en is een van der oorzaken van het groeiend aantal burn outs en nood aan psychologen. En ja: je kan nog beter ruzie hebben met iemand dan niemand hebben. Toch als het niet te erg is.
Maar de bekommernis moet ons wel niet in een kramp doen schieten zodat we op alle slakken, ook de onschuldige, zout gaan leggen. Dat is wat politiek correcten doen.
Ja: onze samenleving is voor vele mensen te ingewikkeld geworden. Er komt te veel op ons af en het komt te snel. Veel te snel. Daardoor krijgen we niet de tijd om de boel te verwerken en te bemeesteren. Dat geeft stress.
Een van de zaken die met ongelooflijke snelheid op ons afdondert is de technologische vernieuwing. Als je vandaag de laatste spiksplinternieuwe foon koopt met alle toeters en bellen ( of neen: toeters en bellen zijn van vroeger) lachen de producenten je achter je rug uit, want zij weten dat de nog nieuwere toeters en bellen al in de pijplijn zitten. De producenten ontwerpen hun toestellen zo dat ze snel zullen versleten zijn. Maar toch zal lang voor het toestel versneld versleten is, het nieuwe op de markt komen. De reclame zorgt er dan voordat je de nieuwigheden als onmisbaar ervaart…
Een wetenschappelijke vooruitgang of technologische vernieuwing op zich is ethisch neutraal. Er is op zich niets mis met atoomsplitsing. Het gaat er om wat de mens er mee doet. Maakt hij er een bom mee of wordt het een instrument in de geneeskunde ?
En elke vernieuwing vraagt ook om nieuwe regels om er dagdagelijks mee om te gaan. Toen de auto nog dertig per uur reed, waren rode stoplichten niet nodig. Het vraagt tijd om die nieuwe omgangsvormen te ontdekken en te ontwikkelen en te verspreiden onder de mensen.
De smartfoon is een prachtige uitvinding. Maar als je er verslaafd aan geraakt, voert hij je naar de hel. Mensen moeten dus leren om met het toestel om te gaan. Niet technisch, maar als gebruiksvoorwerp, individueel, maar ook in een sociale context.
Dat vraagt tijd, en we krijgen die tijd niet, want voordat we de zaak verwerkt hebben, schotelt de wetenschap er een nieuwe op ons bord.
Is er iets mis met de vervanging van loketten door automaten ? Natuurlijk niet.
Je mag van mij poneren dat loketten menselijk contact tot stand brengen. Maar daar dienen ze niet voor. Als ik de trein moet nemen om menselijk contact te hebben aan het loket is er iets mis met mij. En als het menselijk contact aan het loket een verrijking is voor de menselijke contacten in mijn leven, leef ik in grote contactarmoede.
Je kan de zaak veralgemenen naar de invoering van machines. Ja, natuurlijk: arbeiders die met mankracht een zware boom naar een zagerij sleuren vormen een ploeg in hechte samenwerking en diep menselijk contact. Maar je gaat toch niet beweren dat een kraan die hetzelfde werk doet zonder die slavenarbeid geen vooruitgang is ?
Het gaat er gewoon om dat mensen door het gebruik van de machine meer tijd krijgen om andere menselijke contacten op te bouwen. Daarbij stellen zich twee problemen.
Het eerste bestaat er in dat ze door het economisch systeem die tijd niét krijgen, maar gewoon aan het werk blijven om meer te produceren tegen lagere kostprijs. En dan krijg je inderdaad dat die hechte ploeg uit mekaar wordt gehaald en elke arbeider apart aan een machine staat te vereenzamen.
Een tweede probleem stelt zich als die arbeider wél meer tijd krijgt (arbeidsduurvermindering), maar die dan niet gebruikt voor echt menselijke contacten, maar om te gaan shoppen. Er leven te veel mensen die niet weten om te gaan met hun vrije tijd. Ik zie het als een hoofdopdracht van sociaal links om daar op te reflecteren, oplossingen te zoeken en aan vorming en opvoeding te doen.
Als je dieper doordenkt, zie je dat de afzonderlijke factoren die ik hierboven aanbreng samenvallen in een evolutie naar een samenleving waarin de menselijke contacten gecontamineerd zijn. Zowel in kwaliteit als in belang.
Qua kwaliteit glijdt het contact af naar consumptie. Daarmee verdampt ook de waarde van het diepgaande menselijke contact.
Op dit ogenblik wordt het als een diepgaand menselijk contact beschouwt als studenten master psychologie medestudenten georganiseerd opbellen om te vragen naar hun welbevinden in coronatijd.
Corona duwt ons inderdaad met onze neus op dit feit.
Het probleem ligt er in dat die contaminatie van de menselijke contacten al bezig was voor corona. Terugkeer naar het vroegere normaal waar zovelen naar snakken, brengt geen echt heil.
Maar we moeten ons geen illusies maken: een samenleving die uitnodigt tot menselijke contacten en ze stimuleert is binnen het kapitalisme niet mogelijk. Mensen wier leven er in bestaat om te produceren om te kunnen consumeren, geraken in een mentale lethargie waarin menselijke contacten zo vluchtig worden als het genot van een ijsje op een terrasje.
Weet je waar je nog echt menselijke contacten vindt ? In de sloppenwijken in Brazilië, bij mensen wier leven zich buiten de kapitalistische samenleving afspeelt.
Laat de NMBS de loketten maar vervangen door automaten. Als ze dan in elk station nog een beambte aanwezig houden die ook de opdracht heeft om oudere mensen te helpen bij de bediening van de automaat en gehandicapten om in de trein te geraken, is er al veel opgelost. Voor menselijk contact richt ik me dan wel tot mijn medereizigers.