Oikos
Wanneer zijn wij, modernen, eindelijk voldaan?
Kunnen modernen ook zorg dragen?
Ja, ik hou wel van die Dirk Holemans. Verstandige man. Het hart op de rechte plaats: links. Intellectueel eerlijk. Zijn argumentatie klopt. Is – in tegenstelling tot mij – nooit agressief tegen anderen.
Hij heeft dus gelijk: een groei-economie kàn niet respectvol zijn tegenover de planeet. En een kapitalistische groei-economie kàn geen oplossing brengen voor de armoede, kortom voor het probleem van een echt menselijke samenleving.
Ter attentie van de liberalen en achtergebleven katholieken die het kapitalisme verdedigen omdat het het systeem van de vrijheid zou zijn: als er één onvrijheid ondraaglijk is, is het de onvrijheid van de arme.
Ik kom ze nog altijd tegen: de idioten die Cuba aanvallen omdat er te weinig politieke vrijheid zou zijn. Ze vergeten dat die politieke onvrijheid in de Cubaanse situatie een noodzaak was voor de feitelijke vrijheid die de Cubanen hebben verworven door de strijd tegen de armoede, de onwetendheid, voor gezondheid. Wat heb je aan de politieke vrijheid om te eten wat je wil, als je geen geld hebt om eten te kopen ? Geen geld hebben of arm zijn is ook onvrijheid.
En neen: de Cubanen zijn niet rijk. Vergeleken met ons zijn ze arm. Maar vergeleken met de Haïtianen die in ongeveer dezelfde situatie zitten als de Cubanen voor de revolutie, zijn ze rijk. Héél rijk. Want ze lijden geen honger; ze hebben een hoogstaand onderwijs en een gezondheidszorg om u tegen te zeggen. De levensverwachting in Cuba ligt hoger dan die in de VS. Dat is het gevolg van voldoende voedsel, scholing en gezondheidszorg.
Ik heb Cuba bezocht toen de revolutionairen van het eerste uur het revolutionaire vuur nog gemakkelijk brandend hielden. Ik heb daar een blijde bevolking getroffen; mensen die beseften vanwaar ze kwamen; die hoopten op beter, maar fundamenteel tevreden waren.
Maar is het geen drama dat deze feitelijke vrijheid van armen in deze wereld enkel mogelijk is door het opgeven van politieke vrijheid ? Want natuurlijk vind ik ook politieke vrijheid belangrijk.
Cuba is interessant omdat je er een antwoord vindt op de eerste vraag van Holemans: wanneer zijn wij, modernen, eindelijk voldaan ?
Cuba leert ons dat we ook met minder gelukkig kunnen zijn. Of, misschien beter gezegd: we kunnen ook gelukkig zijn zonder meer.
Ik denk niet dat je van de moderne normaal boerende Westerse burger zo maar kunt vragen dat hij terugkeert naar het comfort en levensstijl van de mensen van dadelijk na de Tweede Wereldoorlog. Maar waarom zou mijn kleinkind ongelukkig moeten zijn als het in zijn leven niet méér comfort zou kennen dan ik ?
Mensen vinden het erg als ze moeten zeggen dat kun kinderen het niet beter zullen hebben dan zij zelf. Welnu, dat is zever, ons ingepompt door de propaganda van de rijken die enkel rijker worden bij groei.
We zullen de planeet niet redden zonder een wereldwijde beweging die ijvert voor de aloude wijsheid dat we moeten tevreden zijn met wat we hebben.
Mensen moeten leren beseffen dat ze dat laatste model foon echt niet nodig hebben en dat wie een plooibaar TV scherm hét van hét vindt, een dwaze snob is. Wie zich een koelkast aanschaft die zijn boodschappenlijstje opstelt, moet aan de schandpaal genageld worden en belachelijk gemaakt in cartoons.
Bij de uitritten van Mercedesverkooppunten moeten we spijkers strooien. En hackers hadden al lang de formules van de vaccins moeten veroverd en wereldkundig gemaakt hebben.
Sorry, ik heb me even laten gaan.
Ben ik tegen wetenschappelijke en technologische vooruitgang ? Neen, maar het doel van die vernieuwing moet veranderen. We moeten die kennis en kunde niet meer inzetten voor een beter leven van de middenklasse (en zeker niet van de rijken), maar van de armen.
Bijvoorbeeld: bij wagens moet de technologische vooruitgang niet meer gericht zijn op betere prestaties en meer comfort, maar op vermindering van maakprijs en vooral op minder belasting op milieu, zowel in verbruik als in gebruik van grondstoffen.
We weten precies hoeveel CEO2 we nog mogen uitstoten. Waarom weten we niet precies wat de belasting op de planeet is van het totaal aan wagens ? Als we dat zouden weten zouden we quota kunnen vastleggen: onze planeet kan een bepaald aantal wagens aan, en dus beperken we de productie tot dat aantal. Je kan dit uitbreiden naar andere producten. Of zelfs naar het totaal van de productie. Misschien moeten we niet rechtstreeks focussen op de CEO2 uitstoot maar op de belasting van het totaal van de wereldwijde productie op de planeet.
We moeten niet zoeken naar de productie van méér energie, maar naar manieren om minder energie nodig te hebben. Dààr ligt de technologische vooruitgang.
Ja, ik weet het: een beetje geschoold technieker of econoom zal wat ik hier schrijf met gemak van de kaart vegen. Het gaat dan ook niet om voorstellen, maar om een denkspoor: aan die techneut of econoom om zelf in die richting te denken.
Geen haar op mijn hoofd dat zich illusies maakt over de haalbaarheid.
De macht ligt nu eenmaal bij de kapitalisten voor wie klimaat-en milieuzorg slechts propagandamiddelen zijn om hun verborgen agenda’s van groei doorgang te laten vinden. Dikwijls genoeg slagen ze daar zo goed in dat de bevolking met enthousiasme in hun pas marcheert.
Zelfs als kapitalisten de zorg voor de planeet ernstig zouden nemen, dan nog zouden ze die binnen de systeemregels van het kapitalisme nooit in de praktijk kunnen brengen. Zonder groei stuikt het systeem in mekaar.
Marx had het over de verworpenen der aarde die in opstand moeten komen. Nu is het de middenklasse van wie de vernieuwing moet uitgaan.
Voorwaar geen gemakkelijke situatie.
Maar misschien heeft moeder aarde een oplossing.