Doorbraak
Vandaag Internationale dag van de moedertaal: pleidooi voor het Nederlands
De Toren van Babel. Een bekend verhaal uit het Oude Testament. Alhoewel: ik hoop dat jij het nog kent, want het barbarisme grijpt snel om zich heen.
Ik hoop ook dat je niet tot de bekrompenen hoort die afhaken als ze vernemen dat het over een religieus boek gaat. Je wist toch dat Het Oude Testament een religieus boek is ?
Bijbelgeleerden hebben allerlei theorieën ontwikkeld over het ontstaan van het verhaal op basis van ingewikkeld opzoekwerk.
Maar eigenlijk is de historische context simpel.
We zien een evolutie in het samenleven van mensen.
Nadat de mens uit zijn grot was gekomen, werd hij een nomade. De nomade werd een boer. De overgang van de tijd van de nomade naar de tijd van de boer was een tijd van spanning tussen beide groepen.
Na de tijd van de boer kwam de tijd van het ontstaan van de steden. Ook dat is een tijd van spanning tussen de boer en de stedeling. Tussen die van ’t Stadt en die van de parking.
Het verhaal van Babel moet je in die spanning situeren. Het komt duidelijk van iemand die aan de kant van de plattelanders staat en niet wil weten van de stad.
God kiest altijd de kanten van de goeden, hier die van de plattelanders en dus grijpt hij in en straft de stedelingen en jaagt hen naar de multiculturele samenleving. Uiteraard stort die dan in mekaar.
De multiculturele samenleving is een straf van God.
Het verhaal geeft ook aan dat de mens niet is gemaakt om in steden te leven.
Raar dat duizenden jaren later de spanning tussen stad en platteland nog altijd bestaat en tegenwoordig weer sterker wordt: de CD&V werpt zich op als verdediger van het platteland.
Het mag ondertussen al duidelijk zijn: ik ben het eens met de teneur van het verhaal: weg met de stad, weg met de multiculturele samenleving.
Maar we zitten er mee.
Voor wie het nog niet begrepen heeft: het feit dat er een internationale dag van de Moedertaal nodig is, wijst op een probleem. Internationale dagen, of gewoon “dagen van”, zijn alleen nodig als er een probleem is.
Nabila Ait Daoud verdedigt het Nederlands. Maar wat heeft dat te maken met de dag van de Moedertaal ? Het Nederlands is toch niet de moedertaal van al die migrantenkinderen ? In een multiculturele samenleving kan je toch niet anders dan aanvaarden dat er een oneindig aantal moedertalen samen gaan ?
Je kan dan hoogstens pleiten voor het Nederlands als een lingua franca, zoals het Latijn vroeger was in onze streken ?
Als je de multiculturele samenleving omarmt, omarm je ook een situatie waarin voor een groot gedeelte van de bevolking de lingua franca de tweede taal is. Er zijn mensen met taalknobbels die gemakkelijk een tweede taal leren. Maar ook voor de meesten van hen is die tweede taal niet de taal waarin ze voelen. Ze blijft altijd een beetje vreemd. Veel mensen hebben veel minder of weinig taalknobbels. Ze kunnen de lingua franca wel genoeg beheersen om te functioneren in de samenleving, maar ze wordt nooit hun cultuurtaal. Die is weggelegd voor de moedertaal. De lingua franca wordt voor hen dus ook nooit een rijke taal.
In ons onderwijs moeten we constateren dat de kennis van het Nederlands achteruit gaat, ook bij “autochtone” kinderen; ook bij kinderen die thuis een rijke cultuurtaal meekrijgen. De oorzaken zijn complex, maar zeker speelt ook de multiculturele samenleving mee. Als kinderen iedere dag op school zes uur worden ondergedompeld in een taalbad van een arme taal, kan dat niet anders dan een negatieve invloed hebben. Zeker als leerkrachten zich gaan aanpassen aan het taalgebruik van hun leerlingen.
Het valt me telkens opnieuw op dat hoog gediplomeerde mensen niet meer in staat zijn tot contextueel lezen. Ze kunnen natuurlijk begrijpend lezen. Maar woorden kunnen van betekenis veranderen door de context waarin ze worden gebruikt. Op de een of andere manier hebben die mensen problemen met het overgaan van betekenis naargelang de context: ze blijven steken in één betekenis. Dat leidt tot misverstanden.
Ik krijg soms te horen dat ik in mijn blogs mezelf tegenspreek. Maar ik spreek mezelf niet tegen. In een andere context kom ik gewoon tot een andere mening. Is dat schizofreen ? Neen toch: het zou erg zijn als ik altijd tot dezelfde mening zou komen, ook al is de context anders.
Bij wijze van verduidelijking: als ik vanuit mijn strandstoel naar een vliegtuig kijk, vind ik dat hoog. Maar als ik vanuit het vliegtuig naar een strandstoel kijk, is dat diep. Ik ga toch niet zeggen: diep boven mij vliegt … ? Dat is nu simpel en iedereen zal zeggen dat dit de normaalste zaak van de wereld is. Maar als ik het, bijvoorbeeld, over een mens heb, wordt het wel wat ingewikkelder. Ook dan speelt de context, maar iemand die enkel over de mens kan denken zoals hij begrepen wordt in de universele verklaring van de rechten van de mens, heeft wel een serieus intellectueel probleem, ook al is een andere betekenis in een andere context de normaalste zaak van de wereld.
Wie een concreet voorbeeld wil van dat onvermogen om contextueel te lezen, moet maar kijken naar de idioten die nu woorden in de boeken van Dahl willen vervangen.
Said Aout en Weyts vechten dus tegen de bierkaai: als de migrantenpopulatie meewil (dat is niet altijd evident) kunnen ze er in slagen om van het Nederlands de lingua franca te maken. Maar in de multiculturele samenleving (met altijd nieuwe immigratie) kan het Nederlands voor een groot gedeelte van de bevolking nooit de moedertaal worden. Veel migranten zitten ook met een zwakke en cultureel arme beheersing van de eigen moedertaal. Dat is een handicap voor het verwerven van een tweede taal.
Cultuur is onlosmakelijk verbonden met taal. De algemene verarming van de taal betekent onvermijdelijk verarming van de cultuur.
De multiculturele samenleving kent wel veel culturen, maar weinig cultuur.
En als je het verhaal van Babel moet geloven, ook weinig samenleving.