Dwarsliggers
Gus Mombaerts heeft gelijk: hij gebruikt het beeld van het schip. Welnu, het Westen is als de Titanic, met dit verschil dat we de ijsberg zelf aan ’t graven zijn. Maar we dansen er wel op los in knaldrang, op pukkelpops en genderfuiven.
Kortom: we leven in een tijd van decadente waanzin. De domme massa beseft het niet. Die beseft tegenwoordig niets meer. Een klein aantal hoogstaanden, zoals ik, beseft het wel, maar predikt in de woestijn. En de stuurlui zijn zot van macht.
Mombaerts geeft terecht aan dat onze beschaving gebouwd is op het fundament van het christendom.
Merk op dat ik het christendom hier niet laat samenvallen met de boodschap van Jezus in het Nieuwe Testament, maar het wel heb over een cultuur die je zelfs kan zien als verraad van die boodschap, maar die ons getekend heeft.
Je kan in dat christendom het judaïsme herkennen: we zijn onderweg. De geschiedenis is geen cirkel, maar een pad naar ergens. Het is de basis voor het vooruitgangsdenken. Dat christendom is ook getekend door het Hellenisme dat de basis legt voor de wetenschap. Je kan het samengaan van die twee zien als de eigenheid van de westerse beschaving.
Ik moet hier nu niet op doorgaan.
In een cultuur heb je inderdaad altijd opvattingen over goed en kwaad. Een samenleving kan niet zonder algemeen gedeelde opvattingen van goed en kwaad. Daarzonder wordt ze een wetteloze jungle.
De Decaloog is ontstaan in een zooitje Joodse vluchtelingen dat ronddoolde in de woestijn en besefte dat het niet kon overleven als de mensen mekaar gingen bestelen en de mannen mekaars vrouwen afpakten.
Mozes had niet genoeg gezag om het naleven van de inzichten over goed en kwaad op te leggen en heeft dan maar de berg beklommen om er het woord van God te horen. Mohammed heeft hem geïmiteerd, maar niet op een berg, doch in een grot. Niet echt een origineel denker die Mohammed.
Daar vergist Mombaers zich: hij stelt het voor alsof er een bovenmenselijke autoriteit (een God) nodig is voor de moraal. Maar eerder heeft hij zelf aangegeven dat de moraal is ontstaan in de samenleving, en dus is een God nergens voor nodig.
Of nog: een samenleving heeft toch geen Jahweh nodig om tot het inzicht te komen dat stelen en mekaars vrouw afpakken de samenleving kapot maken ?
Om een moraal “op te leggen” heb je geen God nodig. Maar je hebt natuurlijk wel een samen leving nodig. De decadente samenleving is een samenleving die uit mekaar valt.
De huidige decadentie is niet het resultaat van het verdwijnen van een regelgevende God, maar wel van een zo op zichzelf gerichte mens dat hij het beeld van zichzelf als betekenisvol deeltje van een hem overstijgende werkelijkheid uit het oog is verloren. Het verdwijnen van de regelgevende God is een gevolg.
Voor de op zichzelf gerichte mens is moraal de facto onmogelijk: hij volgt zijn eigen uitgevonden moraal.
Er zijn dus twee goden: de regelgevende God, maar ook de ons overstijgende God.
Wij gebruiken het woord God voor beide. Dat wekt verwarring, en is niet correct. In ons godsbesef is de overstijgende God verbonden met de regelgevende God. Raar dat na zoveel eeuwen theologie nog niet het besef is doorgedrongen dat de regelgevende God eigenlijk de overstijging teniet doet. Mozes moest van de berg af komen. Dat is de tegenovergestelde richting van stijgen.
Misschien moeten we maar eens op zoek gaan naar een ander woord voor een van die twee goden.
Onze decadentie is dus niet veroorzaakt door de multiculturele samenleving. Ook zonder de multiculturaliteit zouden we nu in decadentie leven.
Bij de multiculturele samenleving heb je natuurlijk de gewone feitelijkheid. Ze is er. Vanwaar ze komt moet ik hier niet uitwerken. Maar je hebt ook mensen de ze wenselijk vinden. Die er naar streven. Dat wensen van de multiculturaliteit kan je wel zien als het resultaat van de decadentie.
Wie de multiculturaliteit aanvaardt, aanvaardt dat binnen de samenleving bij verschillende groepen verschillende moralen gelden. In feite is dat hetzelfde als aanvaarden dat iedereen zijn eigen moraal heeft, maar dan met de overgang van het individuele vlak naar het groepsvlak.
Of nog: als iedereen zijn eigen god is, maakt het ook niet uit of er in de samenleving zowel een Jahweh als een Allah… leeft.
Ik ben gelovig. Mijn God is de God van Jezus. Het mooie van die God is dat hij geen regelgever is, geen moralist.
Het woke gedoe kan je in het kader van de decadentie situeren.
Op zich is het positief: aandacht voor onrecht, meer gevoeligheid voor onrecht: het is verfijning van het morele besef.
Maar in de decadentie van “iedereen zijn eigen god” verwordt het. Want de woker eist dan het recht op om zijn eigen morele inzichten als de enige juiste te beschouwen, en omdat hij zijn eigen god is, wil hij ze ook aan anderen opleggen. Wat begint als het aanvaarden van iedereen zijn eigen god, evolueert onvermijdelijk naar: ik ben god. En dus moeten de mensen leven zoals ik het wil.
Wat geldt voor woke, geldt ook voor de zwakte van de overheid en de breuk tussen politiek en burger: in een uit mekaar vallende samenleving kàn de overheid niet sterk zijn en is een band met de burger niet mogelijk. De hopelozen schreeuwen dan om een sterke leider die van de band een gevangenen ketting maakt. Ook die roep om een sterke leider is het gevolg van de decadentie.
Is onze samenleving te zwak geworden om de uitdagingen van deze tijd aan te gaan ? En is de voornaamste uitdaging de multiculturele samenleving ?
Multiculturele samenleving is een contradictio in terminis: multiculturaliteit maakt de samenleving kapot. Daar moeten we dus van af. Al zie ik niet in hoe dat nog kan.
Maar ook als we van de multiculturaliteit af zouden geraken, is ons probleem niet opgelost. Ook dan blijft de fundamentele uitdaging: de decadentie. Ook dan staan we voor de opgave om opnieuw de transcendentie te ontdekken en opnieuw nederig mens te leren zijn. De mens van Jezus: de verloren zoon die zichzelf god waande maar nederig terugkeert tot zijn vader. En de mens die liefheeft. Ook lief hebben kan je enkel in nederigheid.
Vandaag is het de eerste zondag van de vasten.
De vasten is een veertigdaagse oefening in nederigheid.