VRTNWS
Historicus KU Leuven: “Vlaamse canon neigt naar superioriteitsdenken”
Met zijn canon balanceert Bart De Wever op een slappe koord. In mijn ogen valt hij er af. Maar de kritiek die Karel Van Nieuwenhuyse, historicus van de KU Leuven, formuleert is van een onvoorstelbare domheid. Hij is het levende bewijs dat er ook gediplomeerde idioten rondstruinen.
Ik ben overtuigd christen. Jezus van Nazareth hoort tot het collectief geheugen van de christenen. Je kan een canon zien als een lijst van personen en feiten die deel uit maken van het collectief geheugen. Niemand maakt daar problemen rond. En niemand ontkent dat christen zijn gedeeltelijk mijn identiteit bepaalt. Nochtans zijn er historici die er van overtuigd zijn dat er geen enkel historisch bewijs is voor het bestaan van Jezus. Ik ken een theoloog-archeoloog die al zijn vakanties heeft besteed aan de zoektocht naar historische sporen van Jezus in Israël. Hij heeft er geen gevonden. Ondertussen is het voor een ietwat onderlegde christen duidelijk dat de Jezus zoals we die nu kennen uit de evangelies, zeker een ander mens was dan de profeet die er ooit historisch is geweest. Dat verandert niets aan mijn geloof. Ook al heeft de Jezus uit de evangelies nooit echt bestaan, de Jezus uit de evangelies blijft me inspireren. Hij blijft horen tot het collectief geheugen van de christen, en hoort thuis in de canon van dit geheugen.
Hetzelfde geldt voor de canon van De Wever. De historische waarheid is niet van belang. Het gaat om verhalen uit het collectieve geheugen. De Wever is zelf historicus, en weet maar al te goed dat de Guldensporenslag historisch eigenlijk niets met (het huidige) Vlaanderen te maken heeft. Maar door Conscience is die slag wel doorgedrongen in ons collectief geheugen. Dat Van Nieuwenhuyse De Wever pakt op historische dwalingen, is historisch dwaas. Is Vannieuwenhuyse echt dom ? Natuurlijk niet. Maar hoe komt het dat in deze context zijn intelligentie blijkbaar is uitgeschakeld ? Ik vind er slechts één antwoord op: Vannieuwenhuyse schakelt zich in in de hetze die door de reguliere media en een bepaalde intelligentia wordt gevoerd tegen de n-va sinds haar verkiezingsoverwinning bij de verkiezingen van 2014. Sinds toen is de n-va een bedreiging voor het onland belgië en wordt elke gelegenheid aangegrepen om de n-va aan te vallen. Dat gebeurt op een schaal die veel groter is dan de normale strijd tussen politieke partijen.
Als Vannieuwenhuyse zijn kritiek beperkt had tot de opmerking dat onware of onbewezen geschiedschrijving niet thuishoort in een leervak geschiedenis, had ik hem kunnen volgen. Had hij gesteld dat hij wel begrijpt dat een collectief geheugen belangrijk kan zijn, maar geen geschiedenis mag genoemd worden, zou ik hem gelijk geven. Maar Vannieuwenhuyse begint dan over het thema identiteit. Daarmee ontkent hij de realiteit van een collectief geheugen en gaat zijn boekje als historicus te buiten. Natuurlijk is een identiteit niet eenduidig. Iedereen heeft zijn eigen identiteit. Gelukkig maar. Maar je kan toch niet ontkennen dat verschillende mensen ook elementen van identiteit kunnen gemeen hebben ? Geen enkele christen heeft dezelfde identiteit, zelfs niet als christen op zich, maar het zijn wel allemaal christenen. Of wil iemand ontkennen dat een moslim een moslim is, en dus een identiteit heeft die anders is dan de mijne ? Waarom zou er dan geen Vlaamse identiteit kunnen bestaan ? belgië poogt via de brabançonne, de driekleur, het koningshuis, de rode duivels, Eddy Merckx… een belgische identiteit te creëren. En, hoezeer ik het onland ook haat, ik kan niet ontkennen dat ook belgië tot mijn identiteit behoort. Maar Vannieuwenhuyse is niets anders dan Vannieuwenhuyse. Karel om precies te zijn. Kan je tot lager individualisme vervallen ?
De identiteit waar De Wever het over heeft is gemeenschapvormend. Ze verbindt mensen. De tegenstanders ontkennen dat en beweren dat identiteit mensen verdeelt. Je krijgt dan moslims tegen de rest; Hollanders tegen belgen; homo’s tegen hetero’s… En met dit laatste wordt duidelijk waar het om gaat: identiteit kàn verdelen, maar doet dat niet noodzakelijk. Homo’s en hetero’s kunnen broederlijk naast mekaar zichzelf zijn. Tenslotte is ontmoeting pas mogelijk als er een andere is.
Als De Wever streeft naar Vlaamse gemeenschapvorming, stijgt hij menselijk torenhoog uit boven de idioten die kiezen voor een Vlaams individualisme omdat ze de belgische identiteit omarmen.
En toch heeft De Wever ongelijk met zijn canon. Hij gaat hiermee in tegen een basisprincipe van zijn denken. Voor hem is de maatschappij niet maakbaar, maar het resultaat van organische groei. Welnu, dat is ook zo voor collectief geheugen en identiteit. Met zijn canon wil De Wever dat collectief geheugen en die identiteit “maken”. Welnu, als ze niet het resultaat zijn van organische groei, zal zijn “maken”, een maat voor niets zijn.
Daarbij kan je je de vraag stellen of er in deze tijd van globalisering en migratie nog wel nationale gemeenschapsvorming mogelijk is. Anders dan De Wever geloof ik daar niet meer in. Gemeenschapsvorming is van levensbelang, maar we zullen op zoek moeten gaan naar andere gemeenschappelijkheid dan de nationaliteit. Op nationaal niveau zie ik slechts één gemeenschappelijkheid meer mogelijk: het respect voor de mensenrechten. Maar dat is voer voor andere bedenkingen.