Trouw (Nederland)
En toch heeft Michael Moore een punt
In mijn blog van 28 april besprak ik de film van Michael Moore. Ik kreeg daarop verschillende reacties van milieu-geëngageerde mensen die zich afvroegen waar ze mee bezig waren.
Nu vind ik dat we veel te weinig bezig zijn met deze vraag. Maar als ik eerlijk wil zijn, moet ik jullie ook terechte kritiek op deze film voorstellen. Die kritiek kan voor sommigen een geruststelling zijn. Voor mij is hij dat niet. Daarover ben ik het eens met Jan Rotmans.
Natuurlijk is het ontluisterend dat Moore, zeker bewust, misleidende informatie heeft gegeven. Maar mijn slecht karakter zegt dat die misleiding niet erger is dan de misleiding waar de klimaat-en milieu-activisten door gedreven worden. Deze goedmenenden hebben er altijd de nadruk op gelegd dat de klimaatsceptici gesponsord waren door de fossiele brandstoffenlobby. Als ik dan opmerkte dat dat wel waar zou zijn, maar dat het verwonderlijk zou zijn dat de klimaat-activisten géén sponsors zouden hebben, werd dat hooghartig afgewezen. Deze film bewijst dat er van bij de aanvang commerciële belangen gemoeid zijn geweest bij het klimaat- en milieuactivisme. Je kan er niet buiten: Anuna en Greta zijn opgevoerd om ons te manipuleren. Of die manipulatie nu van slechten of van goeden komt is van weinig belang: manipulatie is altijd onvrijheid en het doel heiligt niet de middelen.
Ik wil er ook op wijzen dat de beelden van Moore aantonen dat de commerce al meer dan tien jaar geleden garen spon bij de milieuproblemen. Nogal wat mensen denken dat de elektrische auto iets van vandaag is. Niet dus. De commerce was er al mee bezig, lang voor Anuna en Greta op het toneel verschenen en er hier een algemene consensus en beweging op gang is gekomen. Dat neemt dus de illusie weg dat het probleem door de schoolstakingen en algemeen gevoerde propaganda van de regulier media hier op de agenda is gezet. Het stond er al op. Maar niet op de agenda van de activisten, maar op die van de commercanten.
Natuurlijk had de manipulatie van de massa ten voordele van de transitie ook hier en nu een doel. En dat doel is bereikt: The New Green Deal van Ursula on Leyen wordt door links warm omhelst. Dat Ursula on Leyen een puur liberale aanhanger van het kapitalisme is, schijnt links niet te bewegen tot vraagtekens. Linkse vrienden verwijten me soms dat ik over nep linksen spreek. Ze vinden zichzelf écht links en toch heb ik het over hen. Want hoe kan ik iemand die mee marcheert met Ursula links noemen ? Net zoals ik mensen die mee marcheerden met het “Das schaffen wir” van Merkel niet links kan noemen. Of de mensen die een objectief bondgenootschap aangaan met hét prototype van het kapitalistische profitariaat: het koningshuis. Die nep linksen zijn wel sociaal, en daarvoor waardeer ik hen. Maar ze zijn niet links. Maar dat kan je natuurlijk een semantische discussie noemen.
Jan Rotmans heeft gelijk in zijn stelling dat er binnen het kapitalisme geen oplossing is, en dus is het cynisch dat mensen die zich in puur en bewonderenswaardig idealisme inzetten voor een goed doel, tegelijkertijd het bereiken van dat doel onmogelijk maken.
Ik vind het spijtig dat Rotmans geen aandacht wil schenken aan de factor overbevolking van de aarde. Je vindt dat wel meer bij overtuigde antikapitalisten: ze zijn er zo op gebrand om de schuld bij het kapitalisme te leggen dat ze elke andere factor op voorhand al uitsluiten. Dat is een vorm van onbewuste intellectuele oneerlijkheid. Ik grijs af van intellectuele oneerlijkheid. Als iemand mij er ooit op zou betrappen, kan hij er zeker van zijn dat het niet met opzet is. En ik verwacht dan van hem dat hij me ongenadig met de neus op de afgrijzelijkheid duwt.
Laat ons het dus toch nog even over die overbevolking hebben.
Kapitalisten hebben daar geen probleem mee. Hoe meer volk, hoe meer werkvolk. Hoe meer werkvolk, hoe lager de lonen. Dat de overgrote meerderheid van dat volk dan in ellendige omstandigheden moet proberen te overleven, laat hen koud.
Maar als je naar menselijkheid en menselijke waardigheid kijkt, is de overbevolking wel een probleem.
We zullen het milieu niet kunnen “redden” zonder versobering. Maar als linkse kan ik onmogelijk die versobering los zien van de groei van levenskwaliteit van de overgrote meerderheid van de bevolking: de armen. Dat betekent dat de versobering in onze rijke streken, teniet wordt gedaan door de groei in de arme landen. Met andere woorden: ze lost niets op.
Ik vrees dat we met het peil van de huidige wereldbevolking de levenskwaliteit van deze bevolking moeten reduceren tot een peil dat niet meer aanvaardbaar is.
Overigens: wat is er links aan het aanvaarden van de overbevolking ? Een van de gevolgen van de overbevolking is de migratie. Je gaat me toch niet vertellen dat links per definitie voorstander moet zijn van die migratie ? Of is die migratie niet het gevolg van het feit dat die mensen in armoede leven ? Welaan dan ?
Ik zie slechts één enkele efficiënte en ethisch verantwoorde manier om de bevolkingsgroei in te dijken. Toegegeven: het is een oplossing op lange termijn. Maar dit thema is sowieso een zaak van de lange termijn. Die oplossing is massale inzet op alfabetisering en onderwijs, vooral van vrouwen. Het is bewezen dat bij geschoolde vrouwen het kindertal daalt. Die scholing is ook een absolute voorwaarde om het gebruik van aanvaardbare voorbehoedsmiddelen efficiënt te maken.
Welaan dan, linkse vrienden, zelfs als jullie geen probleem zien in de overbevolking, dan kunnen jullie toch geen tegenstander zijn van onderwijs van vrouwen ? Als ontwikkelingshulp één zaak moet doen, is het dat onderwijs. Waarop wachten Anuna en Greta om daarvoor te gaan spijbelen ?