Streven
Om de menselijkheid van de cultuur
Neen, ik geloof niet dat je lood in goud kan verscheikundigen. Maar ik ben er wel van overtuigd dat je over ieder onderwerp op een eigen manier moet nadenken, met respect voor de eigenheid van dat onderwerp. Dat betekent dat ik een diepe minachting heb voor zogenaamde intellectuelen die denken dat ze aan wetenschap doen als ze de mens proberen te vatten in statistieken.
Als het me uitkomt ben ik holist en zie lichaam en geest als een geheel. Maar ik wil even goed lichaam en geest als aparte te bestuderen delen zien. Welke benadering ik kies hangt niet af van mijn humeur, maar van wat ik wil bestuderen.
Of, simpel gesteld: als ik depressief ben omdat ik de zin van het leven niet meer zie, zullen pillen me niet helpen.
Wat heeft dat met een betere wereld te maken ?
Welnu, in ons leven spelen materiële dingen een belangrijke rol. Voldoende geld voor voeding, kleding, huisvesting… is belangrijk.
Maar ons leven draait ook om heel andere zaken. Dan kan ik het hebben over vriendschap, zorg voor mekaar, zingeving… Maar ook over muziek, boeken, film (als kunst), schilderkunst, filosofie, voor mijn part ook sport en spel…
En over die meer “spirituele” zaken moeten heel anders nagedacht worden dan over die materiële behoeften.
Dàt is een van de drama’s van onze tijd: door het kapitalistische denken, zijn de spirituele zaken helemaal binnengetrokken in de benadering van de materiële behoeften: ook spiritualiteit is voorwerp van winstbejag geworden. Alles kan met geld gekocht worden…
Disneyland is daar een voorbeeld van.
Natuurlijk zal geld altijd meespelen. Maar er is een verschil tussen iemand die een concert organiseert omdat hij mooie muziek wil delen met anderen, en die die anderen vraagt om te delen in de onkosten, en iemand die een concert organiseert om winst te maken, en daarbij zelfs niet geïnteresseerd is in wat hij aanbiedt, maar gewoon op zoek gaat naar een gat in de markt en naar muziek die op dat ogenblik de domme massa kan aanspreken.
Zeker als “cultuur” verwordt tot een industrieel massaproduct, leidt ze niet tot vermenselijking, maar tot ontmenselijking. Kijk maar naar Werchter of Pukkelpop.
We zijn dan ver af van de bepaling van Comenius: “Cultuur wordt dan opgevat als ‘beschaving, waarin mensen zich door intellectuele en morele idealen laten inspireren om een hoger niveau van menselijkheid te bereiken’.” Het zal je al wel duidelijk zijn dat ik die bepaling volledig onderschrijf.
Cultuur moet uit de markt gehaald worden.
Natuurlijk gaan op – een – laag – pitje-verlichte geesten nu op hun achterste poten staan en krijsen dat de tijd van de volksverheffing voorbij is. De VRT loopt vol van dat soort benedenwaartse figuren. Bij deze minussen speelt natuurlijk mee dat ze al in de gordijnen hangen als ze het woord volk horen, maar voor mijn part laat je dat volk weg, en heb je het zoals Comenius gewoon over mensen.
Comenius onderlijnt hierbij het belang van het onderwijs. Hij heeft gelijk.
Maar wie denkt dat hij Comenius volgt als hij meer geld wil voor ons onderwijs, beter opgeleide leraren, meer laptops en minder Weyts, zit toch op het verkeerde spoor. Comenius heeft het wel over onderwijs, maar niet over de perversie van onderwijs die we nu onze leerlingen door het strotje duwen.
De zoon van goed vrienden zit in het laatste jaar middelbaar. Hij doet het goed en universitair niveau zou geen probleem mogen zijn. Natuurlijk is die gast nu bezig met de vraag welke studie hij wil aanvatten. En even natuurlijk denken zijn ouders mee. Die mensen laten dan verschillende richtingen de revue passeren. En altijd opnieuw stellen ze de vraag: zit daar toekomst in ? Vind je daarmee wel werk ?
Let op: dat zijn goede mensen !
Maar als ik hen de vraag stel of de vraag die zij stellen wel de juiste is, kijken ze naar mij gelijk koeien naar een raket van Bezos.
Het kapitalistische denken is zo diep doorgedrongen in de geesten dat het zelfs geen vragen meer oproept.
Onderwijs dient niet om mensen voor te bereiden op een job die een inkomen garandeert.
Onderwijs dient om de talenten van mensen te ontwikkelen. Om mensen te stimuleren en te helpen in groei naar menselijkheid. Onderwijs moet mensen de weg wijzen om de beste mens te worden die zij kunnen worden. Daar hoort de ontwikkeling van talenten bij, maar ook een spiritualiteit van dienstbaarheid aan de samenleving.
De warmste week eist dat iedereen kan zijn zoals hij is, of zoals hij wil zijn. Je kan dat kaderen in het zelfbeschikkingsrecht, maar eens mens is niet alleen van zichzelf, hij is ook van de ander, van de gemeenschap, van de aarde…
Precies dit “van” is de juiste motivatie voor het ontwikkelen van talenten. Wie zijn talenten enkel ontwikkelt om volledig zichzelf te worden, blijft steken in het zeer kleine wereldje van een “ik”. Zijn bestaan gelijkt op dat van een onvruchtbare spermatozoïde die doelloos ronddobbert.
En ja, die ontwikkeling van talenten in een spiritualiteit van dienstbaarheid moet de kern zijn, ook van ons technisch of beroepsonderwijs. Ook zogezegd beroepsonderwijs moet niet voorbereiden op een beroep. Het moet jonge mensen met minder mogelijkheden tot abstract denken, en met eerder technische vaardigheden helpen om die talenten te ontwikkelen. De ontwikkeling van die talenten is dan de basis waarop de echte beroepsopleiding kan steunen. Die beroepsopleiding moet gebeuren in bedrijven en op of dicht bij de werkvloer.
In dit humaniora-onderwijs op alle niveau’s zullen een aantal zaken er oppervlakkig gezien hetzelfde uitzien als in ons huidig onderwijs. Maar de spirit er achter zal totaal anders zijn.
Een en ander veronderstelt dat mensen in hun denken loskomen van de materialistisch – kapitalistische ideologie.
Andersom zal dit onderwijs ook nodig zijn om mensen bekwaam te maken om los te komen van dat kapitalistische denken.
Misschien moeten de antikapitalisten ook daar eens aan denken, en niet enkel aan meer geld voor pensioenen.