WEF Davos: kiezen we voor een gewelddadige of een gelijkwaardige economie?

Knack

‘Met adequate belastingen zouden we kunnen investeren in het verminderen van ongelijkheid, en in klimaatadaptatie’, schrijft directrice Eva Smets van Oxfam aan de vooravond van het World Economic Forum in Davos (WEF).

Eva Smets brengt een aantal cijfers die iedere serieuze mens met verbijstering zouden moeten slaan. Maar als ze denkt dat ze daarmee veel volk zal meetrekken, zit ze toch fout: de meeste mensen krijgen bij haar boodschap een kortstondige opstoot van verontwaardiging, maar die gaat al heel snel liggen omwille van twee gevoelens: “het kan wel schandalig zijn dat die rijken zo rijk zijn, en dat er mensen sterven, maar ik heb het toch nog niet zo slecht”… en: “wat ga je er tegen doen ?” Een gevoelen van onmacht.

Bij die onmacht vind je ook het antwoord op haar laatste vraag: ”Onze leiders kunnen kiezen voor een gewelddadige of een gelijkwaardige economie. Welke keuze laten wij hen nemen?”

Is Eva dan echt zo naïef ? Waar haalt ze het dat wij het zijn die de keuze van de leiders bepalen ? Denk je nu echt dat die zich iets aantrekken van wat jij en ik denken, zelfs als we ons gedacht luid zouden uitschreeuwen ?

Natuurlijk is de ongelijkheid voor de rijken een thema. Piketty heeft voor hen uitgerekend hoe ver de ongelijkheid kan gaan, voor de massa in opstand komt. Die opstand zullen de rijken vermijden. Maar ondertussen is het wel al duidelijk dat de huidige ongelijkheid niét tot die opstand leidt, en dus zal al ons geroep niets uithalen ! En zelfs als ze zich er iets van zouden aantrekken, dan is het nog altijd slechts om de vergaring van rijkdom door enkelen veilig te stellen. Het IMF, de Wereldbank en Crédit Suisse voorspellen en waarschuwen, maar niet omdat ze begaan zijn met de ongelijkheid op zich. Ze werken enthousiast mee met de creatie van die ongelijkheid. Ze willen de rijken enkel op de hoogte houden: we komen in de buurt van Piketty ! Met andere woorden: fundamenteel verandert er niets.

Zelfs een massale opstand zou niets veranderen als hij enkel zou leiden tot de belasting op vermogens waar Eva voor pleit als oplossing. Als die opstand niet leidt tot een totale ommekeer van het systeem, zal hij fundamenteel niets veranderen. We moeten de rijken niet belasten, we moeten het systeem zo in mekaar knutselen dat ze niet meer rijk kunnen worden. Of wil iemand me eens het nut aantonen van die rijkdom ?

Als je dat geld wil gebruiken voor openbaar nut, waarom moet het dan langs de omweg van de vermogens van de rijken ?

Eva vindt hoop in het feit dat er in enkele landen ooit zo’ n belasting geweest is. Het gaat om enkele landen in West-Europa in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Ze vergeet daarbij dat die belasting niet bedoeld was om de ongelijkheid weg te werken, maar geld aanbracht dat nodig was voor de enorme opdracht van de wederopbouw. Het was gewoon een aanvulling van het Amerikaanse Marshallplan. Overigens was de voornaamste opzet van dat plan zelfs niet om de gewone mensen na de oorlog terug wat welstand te bezorgen, maar wel om een Europese economie op gang te brengen die door het plan eigendom geworden was van de Amerikanen. Of nog: die vermogensbelasting paste gewoon in de noden van het kapitalistische systeem. Eva moet zich dus geen illusies maken: als het systeem die belasting niet nodig heeft, zal ze er niet komen, hoe hard ze ook roept.

Eva wil die belasting ook gebruiken voor de economische klimaattransitie. Gaat ze er daarbij van uit dat die klimaattransitie nog altijd een project is van Greta, Anuna, grootouders voor het klimaat, kortom van een bende idealisten die geld gaan vragen/eisen bij de rijken om hun klimaatpaniek te bedaren ? Laat het dan toch maar duidelijk worden dat die klimaattransitie ondertussen geen project van idealisten meer is, maar een kapitalistisch project: kapitalisten hebben geld geroken in zon en wind, vernieuwde kernenergie, isolatie van huizen, elektrische auto’s en allerlei andere energiezuivere en -besparende technologische ontwikkelingen. Als er ooit een klimaattransitie komt, zal ze rijken weer rijker maken.

Ik kan het simpeler uitdrukken: een effectief afromen van winst past niet in een systeem dat essentieel gericht is op het maken van zoveel mogelijk winst. Vergeet dus de vermogensbelasting. Ze is in de juiste fase van het kapitalisme op een beperkt gebied tijdelijk misschien mogelijk, maar als een definitieve oplossing is ze niet mogelijk binnen het kapitalisme.

Eva vraagt dat onze leiders kiezen tussen een gewelddadige of een gelijkwaardige economie.

Ik vind dat een eigenaardige woordkeuze. Waarom staat er in plaats van “gelijkwaardige” economie niet “geweldloze” economie ?

Door haar keuze voor de vermogensbelasting, kiest Eva ook automatisch voor het kapitalisme. Ik heb het al gesteld: eigenlijk zou zo een belasting niet moeten nodig zijn omdat het systeem niet zou toelaten dat er rijkdom geaccumuleerd wordt. Dan zet je de stap naar een alternatief voor het kapitalisme. Die stap zet Eva niet. Ze blijft binnen het kapitalisme.

Door niet te kiezen voor “geweldloze” economie geeft ze aan dat ze het goed begrepen heeft: het kapitalisme is per definitie géén geweldloze economie. Het is een economie waarin strijd, concurrentie, essentieel zijn. Het is per definitie een gewelddadige economie. Dat Eva tegenover dat gewelddadige gelijkwaardigheid stelt, toont de onmacht van haar denken: wie binnen het kapitalisme wil blijven, mag zo oprecht idealistisch begaan zijn met de armen, met onrecht… hij vindt er geen oplossing.

Overigens is een vermogensbelasting ook al een gewelddadige ingreep…

Een reactie achterlaten Reactie annuleren