Doorbraak
Op de dag van de Vlaamse gemeenschap: wat is ‘gemeenschap’?
Om te beginnen: ik schrijf deze blog niet rond de Vlaamse nationale feestdag. Vermits ik tegen elk nationalisme ben interesseert de Vlaamse feestdag me niet, en al zeker niet in deze blog.
Maar het thema gemeenschap in verband met nationalisme is wél belangrijk.
Als er één denker is die ik in onze streken rond de sociale thema’s waardeer, is het Mark Elchardus. Waar haal ik de pretentie om Elchardus tegen te spreken ? En toch moet ik het doen.
Laat me eerst benadrukken dat ik het eens ben met Elchardus als hij de noodzaak aan gemeenschap benadrukt.
Ik moet het hier niet hebben over liberalen die het “ieder voor zich” principe cultiveren. Ook niet over liberalen die gemeenschap wel belangrijk vinden, maar enkel omdat het individu niet zonder gemeenschap kan. Hiermee blijven ze steken op het niveau van de beesten die kuddes vormen.
Ik deel helemaal de vernietigende analyse van Elchardus over de “gemeenschapsvorming” rond gender en soortgelijke.
Hij legt ook de vinger op de wonde van het huidige socialisme dat solidariteit via de staat organiseert, maar zonder “gemeenschap”. Daarover heb ik het gisteren al gehad. Het leidt tot een perversie van solidariteit en de organisatie van solidariteit verwordt tot dienstverlening met klanten die zoveel mogelijk profiteren.
Elchardus legt dus terecht de nadruk op de gemeenschap, maar hij blijft de solidariteit zien als iets wat verbonden is met de staat. Als je de staat als gemeenschap ziet, kom je bij het nationalisme.
Hij krijgt daarop veel kritiek van zich links wanenden die per definitie tegen nationalisme zijn, maar ook solidariteit in de staat blijven situeren en dus blijven steken in de perversie van de solidariteit.
Maar wat als ik de organisatie van solidariteit los laat van de staat ?
Als het mogelijk is om solidariteit te organiseren, los van de staat is nationalisme nergens meer voor nodig.
Bij het nationalisme is er natuurlijk het grote probleem dat geen enkele staat zo maar een gemeenschap is.
Ook Elchardus stelt dat een natiestaat (staat als gemeenschap) enkel het resultaat van inspanningen kan zijn. Hij gelooft dat het mogelijk is om mét de nodige inspanningen van een staat een gemeenschap te maken. Ook in een multiculturele staat, geteisterd door migratie.
Ik geloof dat niet.
In de negentiende en twintigste eeuw stak het tijdsgewricht zo in mekaar dat een natiestaat een “normale” zaak was. Anders gesteld: de inspanningen om van een staat een gemeenschap te maken hadden veel kans op slagen. In nogal wat staten is het gelukt. In belgië niet, maar dat is een apart verhaal.
Ondertussen zijn de tijden veranderd en ik ben er van overtuigd dat door de globalisering en de multiculturaliteit (migratie) die mogelijkheden om van een staat een gemeenschap te maken de facto onbestaande zijn. Kijk ook buiten Europa en zoek naar echte natiestaten. Je vindt er niet veel, juist omdat nogal wat staten de facto multicultureel zijn. Je vindt er ook geen sociale zekerheid.
Ik heb al gewezen op de feitelijke mislukking van de organisatie van solidariteit in staatsverband, juist omdat de staat geen natie is.
Maar er is meer.
Zelfs als de bevolking van een staat door het harde werk van de overheid tot een gemeenschap is uitgegroeid, blijft er een manco dat échte gemeenschap uitsluit: een echte gemeenschap veronderstelt een bewust toetreden tot de gemeenschap en dat veronderstelt de vrijheid om al dan niet toe te treden; of uit te treden. Die vrijheid is er niet in de staat.
Door manipulatie kunnen mensen er toe gebracht worden om te denken dat ze tot de natie behoren en zich daardoor niet meer de vraag stellen of ze er wel willen toe behoren, maar dat kan enkel leiden tot een schijngemeenschap die vroeg of laat de solidariteit perverteert.
Daarin speelt een tweede factor die samenhangt met de vrijwilligheid. De staat veronderstelt overheid en overheid veronderstelt macht. Macht die niet vrijwillig wordt aanvaardt, wordt dwang. Nu kan je veel gedrag van mensen sturen door dwang en uitoefening van macht. Dikwijls zal dat nodig zijn, maar je kan er geen gemeenschap op vormen.
Een staat kàn geen echte gemeenschap zijn. Natievorming kan in een bepaalde periode van de geschiedenis mogelijk geweest zijn, maar ook toen was de gemeenschap in feite een schijngemeenschap.
Hitler is er in gelukt om de Duitsers een sterk gevoel van gemeenschap te geven, maar de hele zaak was een zeepbel, gebouwd op propaganda en manipulatie. Wat bij Hitler uitvergroot was, is aanwezig in de kern van iedere natievorming.
Of nog: een staat kan patriottisme kweken – iets wat op zich al pure dwaasheid is. Maar als patriottisme al dwaasheid is, is de staat als gemeenschap dat nog veel meer.
Kijk naar de VS. De VS is geen natie, maar kent wel een sterk patriottisme. De VS is geen natie omdat de VS van bij het ontstaan een uitgesproken multiculturele samenleving was. Het is dan ook de normaalste zaak van de wereld dat er in de VS nooit een “nationalistische” vorm van solidariteit – zoals onze sociale zekerheid – is ontstaan. Ze zal er ook nooit ontstaan.
Samengevat: onze solidariteit wordt nu georganiseerd door een staat die geen gemeenschap is. Dat leidt tot pervertering van de solidariteit.
Elchardus legt terecht de vinger op de wonde als hij opnieuw de aandacht vestigt op de noodzaak van gemeenschap als basis voor solidariteit. De huidige zich links wanenden schijnen dat totaal uit het oog verloren te zijn.
Om het probleem op te lossen wil Elchardus meer inspanningen om van de staat een gemeenschap, een natie, te maken.
Ik ben er van overtuigd dat dit door globalisering, migratie, multiculturaliteit… niet meer mogelijk is.
We moeten dus durven doordenken in de richting van de opbouw van nieuwe gemeenschappen, los van de staat die dan de solidariteit organiseren.
In mijn blog van gisteren heb ik al een aanzet gegeven tot denken in die richting.
PS Natuurlijk vind je ook in mijn boek Eutopia ideeën rond dit thema. Je kan Eutopia op deze website gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat onder de rubriek Publicaties.