Oikos
Wie en wat blokkeert de klimaatshift?
Is er geen draagvlak voor de klimaatshift? Creëer dat draagvlak dan, schrijft Dirk Holemans
Dirk Holemans is een verstandig man.
Nogal wat mensen weten er wel alles van, maar als je goed luistert, zeveren ze gewoon na wat anderen hen hebben voorgekauwd. En die anderen weten het ook niet.
Als iemand Anuna bejubelt of als een serieus fenomeen beschouwt, heeft hij er bij mij gelegen. Als ik goed gezind ben zal ik beleefd blijven.
De mensen die een nobelprijs willen voor Greta Thunberg moeten ze opsluiten. Ofwel zijn ze geestesziek, ofwel zijn ze beroepsbedriegers.
Maar als Dirk spreekt, wil ik luisteren.
Hij reageert op een artikel van filosoof Van Camp in De Standaard. Daarop kan ik niet reageren, want ik zal dat artikel niet lezen. Het zit achter een betaalmuur en ik gun de Standaard geen cent. De Standaard is georganiseerd volksbedrog.
Wat blokkeert de klimaatshift ?
Holemans heeft het over de machtsverhoudingen, de overdreven rijkdom en de dominante verhalen.
Hij heeft gelijk.
Maar wat stelt hij daar tegenover ?
Niet veel: de publieke opinie – ons gedacht – en dat gedacht moet gevormd worden door publiek debat en leiden tot collectieve strijd.
Hij verwijst daarbij naar de geschiedenis van de welvaartsstaat en sociale verandering als gevolg van sociale strijd.
Wel, als het daarvan moet komen, zal het niet komen.
Om te beginnen is de welvaartsstaat niet zo maar het gevolg van sociale strijd. Natuurlijk is die strijd er geweest en de mensen die hem gevoerd hebben, verdienen respect en bewondering. Maar wie het voorstelt alsof onze welvaartsstaat een overwinning is van deze strijders en een nederlaag voor hun tegenstander, het kapitaal, heeft het niet goed begrepen. Onze welvaartsstaat is geen overwinning op het kapitaal. Op dat ogenblik in onze geschiedenis had in onze contreien ook het kapitaal nood aan een sociale zekerheid. Zonder die nood zou de sociale zekerheid er niet gekomen, zijn, hoe hard de strijders ook zouden gevochten hebben. De strijders hebben gestreden, niet tegen het kapitaal, maar tegen bepaalde kapitalisten.
Het kapitaal is geen monoliet. Wat goed is voor de ene kapitalist is slecht voor een andere. In belgië waren toen, globaal genomen, een sociale zekerheid en (relatief) hoge lonen, goed voor de economie. Wat goed is voor de economie is binnen het kapitalisme ook goed voor het kapitaal. Dat betekent niet dat elke kapitalist gediend was met die hoge lonen.
De strijders hadden bepaalde kapitalisten tegen. Maar ze hadden een bondgenoot in het kapitaal. Daarzonder zou de welvaartsstaat er niet gekomen zijn.
Of nog: de welvaartsstaat heeft de machtsverhoudingen niet veranderd: ook in de welvaartsstaat ligt de macht bij het kapitaal. Het is niet moeilijk: ook de welvaartsstaat is kapitalistisch.
Beroep doen op de welvaartsstaat en de sociale strijd als voorbeeld om de machtsverhoudingen te veranderen is dus niet geëigend.
De manier van strijd voeren zoals dat is gebeurd bij de opbouw van onze sociale zekerheid zal dus geen oplossing brengen.
Ik heb veel respect voor de mensen van Extinction Rebellion. De persoonlijke inzet van die mensen verdient bewondering. Maar wie denkt dat hun actie iets zal uithalen, is naïef.
Holemans geeft rechteloze loonslaven als voorbeeld. Inderdaad: wij pikken zulke toestanden niet meer.
Maar hij beseft niet dat de fase van het kapitalisme waarin het kapitaal voordeel had bij de welvaartsstaat voorbij is. De welvaartsstaat wordt geleidelijk aan afgebroken. De groeiende armoedecijfers bewijzen het. Onze sociale zekerheid wordt onbetaalbaar. En nu mag onze publieke opinie wel slavenarbeid niet meer dulden: het schandaal rond Borealis bewijst dat die slavenarbeid terug is. Wetgeving of niet: het gaat om de feitelijke toestand. Mensen die bezig zijn met de problematiek weten dat het fenomeen van die slavenarbeid veel meer verspreid is dan enkel bij Borealis. Politiekers zullen nu wat steekvlammen ontsteken en allerlei wetteksten produceren, maar het zal aan de toestand op het terrein niets veranderen. Onze economie kan niet meer zonder slavenarbeid en dus zal er slavenarbeid zijn.
Ondertussen hoor ik al mensen zeggen dat die slaven hier nog altijd meer verdienen dan bij hen thuis – anders waren ze hier niet – en dat zonder hen de werken die ze nu doen onbetaalbaar worden. Dan komen de kosten bij “ons” terecht. Het duurt niet meer lang of nogal wat mensen vinden dat die kosten beter bij die “vreemden” liggen dan bij hen. Hoe wil je dat iemand die zijn energierekening niet betaald krijgt zich druk maakt om slavenarbeid als zonder die slavenarbeid zijn inkomen nog kleiner zou zijn.
Ik wil maar zeggen dat ook onze publieke opinie waar Holemans beroep wil op doen, snel kan omkeren.
Het vlaams blok wordt rijk door die omkering.
Alles waar de klimaat- en milieuactivisten beroep op doen is gebakken lucht. De klimaat-en milieuproblemen zullen maar aangepakt worden als het kapitaal daar baat bij heeft.
Holemans heeft het ook over de overdreven rijkdom.
Binnen het kapitalisme is er geen overdreven rijkdom. Overdreven betekent dat ik die rijkdom overdreven vind. Maar anderen vinden die rijkdom niet overdreven. En waar het om gaat: het zijn die anderen die de macht hebben. Ik kan vinden wat ik wil, en de overgrote meerderheid van de mensen kan aan mijn kant staan, en misschien (héél misschien) kunnen wij sommige kapitalisten verplichten om wat van die rijkdom af te staan.
Maar in het kapitalisme is winst het doel van het handelen. Het systeem is er op gericht om zo groot mogelijke rijkdom bij zo weinig mogelijk mensen te creëren. Kapitaalaccumulatie is het gevolg van de wetmatigheden van het systeem. Het systeem vindt die rijkdom niet overdreven.
En dus zal de strijd tegen overdreven rijkdom binnen het systeem nooit voldoende effect hebben om de fundamentele problemen van de mensheid aan te pakken.
Nu zou ik ook nog over de oorlog kunnen beginnen. Die nakende oorlog maakt elke strijd voor klimaat en milieu al op voorhand zinloos.
Gevechtsvliegtuigen en tanks functioneren niet op windmolens of zonne-energie. Ik spreek nog niet over nucleaire fall out.
Ook de oorlog zit ingebakken in de wetmatigheden van het kapitalisme. Binnen het kapitalisme is vrede niet mogelijk.
Ik pis graag onder de douche. Maar ik doe het niet om het klimaat te redden. Zoveel pis heb ik niet. En de actievoerders van Extinction Rebellion mogen zich zoveel vasthangen aan Manneke Pis als ze willen, ook zij zullen vroeg of laat hun heil moeten zoeken achter een milieuvervuilende airco.
Binnen het kapitalisme is er geen oplossing.