Knack

Ariane Giraneza

‘België moet tijdens zijn Europees voorzitterschap de vierdaagse werkweek hoog op de politieke agenda zetten’

Uitzonderlijke tijden vragen om een uitzonderlijk leiderschap. Dat is de reden waarom België tijdens zijn voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie in 2024 de vierdaagse werkweek prominent op de politieke agenda zou moeten plaatsen, schrijft Ariane Giraneza van de Vrijdaggroep

De Vrijdaggroep beschrijft zichzelf als “een Belgische denktank van jonge Belgische talenten die ijveren voor innovatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen.” 

Dat dat volkje zichzelf belgische talenten noemt, is voor mij al genoeg om er mee te lachen. 

Van mijn mag iedereen zich er van bewust zijn dat hij talenten heeft. Valse nederigheid is niet nodig. Maar als iemand het nodig vindt om te benadrukken dat hij talenten heeft, is er iets mis. Mentaal probleem.

De groep benadrukt ook dat hij belgisch is. Dat getuigt van een intellectueel probleem.

Als die groep dan nog ondersteund wordt door de koning Boudewijnstichting, weet ik genoeg. Boudewijn was een fascist en de opdrachtgever voor de moord op Lumumba. Die stichting is een propagandamiddel. Ze dient om het koningshuis een imago van sociale betrokkenheid te geven. Dat koningshuis heeft die sociale betrokkenheid niet. De stichting is een leugen.

Naar het schijnt herbergt de denktank zelfs enkele “linksen”. Als die oprecht links zijn, zijn het naïevelingen die zich voor een rechtse kar laten spannen.

Ariane Giraneza pleit voor een vierdaagse werkweek. Het lijkt er dus op dat ze bij de linkse talenten hoort. Alleen hoort ze bij een links dat niets begrepen heeft van wat echt links zou moeten zijn.

Ook Elio Di Rupo heeft voor een vierdaagse werkweek gepleit. Hij is een socialist. Socialisten zijn niet links. Ze proberen sociaal te zijn. Maar dat is niet hetzelfde.

De socialisten zitten aan de linkerkant van het midden. Links zit de PVDA. Is de PVDA dan niet extreem-links ? De rechtsen noemen de PVDA extreem omdat ze er van uitgaan dat de meeste mensen niet extreem zijn (dat is logisch) en ook niet willen zijn. “Extreem” is dus propaganda tegen links. De PVDA is gewoon links omdat ze tegen het kapitalisme is (Allez, dat hoop ik toch nog). Heb jij gehoord dat wie voor het kapitalisme is, extreem-rechts is ? Neen ? Welnu, dan is de PVDA ook niet extreem-links.

Maar terzake: het gaat over arbeid.

Het pleidooi voor minder werkdagen is ingegeven door de marxistische analyse van de verhouding kapitaal-arbeid. Daarin wordt de arbeid enkel gezien als in verhouding met het kapitaal. Dan wordt arbeid iets negatiefs: arbeid is het middel waarmee de kapitalist zich verrijkt op kap van de werker.

Maar als je de zaak gewoon menselijk bekijkt is arbeid meer.

Arbeid hoort bij het mens zijn. Arbeid hoort bij het geluk van mensen. Van arbeid op zich wordt een mens niet ongelukkig. Integendeel.

Van mij mag de huidige vijfdagenwerkweek gerust opnieuw een zesdagenwerkweek worden.

Veel zelfstandigen werken  zes dagen per week. Sommigen zeven. Zijn die zelfstandigen ongelukkiger dan loontrekkenden ?

Wat is er tegen werken als een mens gelukkig is in zijn werk ?

Links moet niet ijveren voor minder werken, maar voor meer geluk in het werk.

Pleiten voor minder werkdagen is niet sociaal. Het gaat altijd samen met grotere productiviteit.

Giraneza stelt: “Er moet worden onderzocht hoe groot die arbeidsduurverkorting in Europa kan zijn rekening houdend met aspecten zoals internationale competitiviteit en productiviteit.” 

Het hangt er natuurlijk van af hoe je de nodige productiviteit bereikt, maar als die samenhangt met competitiviteit is er geen enkele garantie dat die grotere productiviteit niet samen gaat met meer werkdruk. Dan wordt de kortere werkweek gewoon even veel uitbuiting van de werker, enkel in minder dagen.

Meer vrije dagen lossen dan niets op als het om het geluk van mensen gaat. Mensen met een burn-out genieten niet van vrije dagen.

En daarbij: als de productiviteit verhoogd wordt door mechanisatie, zal al heel snel blijken dat de competitiviteit niet verdraagt dat die machines drie dagen per week stil liggen. Dan krijg je dus ploegenarbeid met ploegen die mekaar afwisselen in de helft van de week. Daarmee wordt het sociaal weefsel kapot gemaakt. Een van de grote verwezenlijkingen van de mensheid: het samen vrij zijn op zondag, gaat verloren.

Natuurlijk zijn de commerçanten van de ontspanningsindustrie daar blij mee, want ook hun machines gaan de hele week volop draaien.

De vierdaagse werkweek is gewoon een kapitalistisch project.

Als arbeid bijdraagt tot het menselijk geluk, is er niets tegen arbeid. Ook niet tegen veel arbeid.

Maar dan moet de vorm en organisatie van die arbeid natuurlijk wel anders zijn dan nu in de kapitalistische verhouding kapitaal-arbeid.

Dan moet die arbeid van die aard zijn dat mensen er zichzelf kunnen in verwerkelijken; er hun talenten niet enkel in kunnen gebruiken, maar ook kunnen ontwikkelen; er hun ziel kunnen in leggen.

Dan moet die arbeid sociaal zijn: echte samenwerking.

Dan moet die arbeid van die aard zijn dat de werker het gevoelen krijgt dat hij niet enkel werkt voor zichzelf of zijn familie, maar ook voor anderen; voor de gemeenschap.

En dan moet die arbeid los staan van die competitiviteit: we moeten af van de druk van de concurrentie. Het tempo van de arbeid moet aangepast kunnen zijn aan de eigenheid van de werker. En we moeten af van de angst voor honger als om een of andere reden de arbeid zou wegvallen.

Natuurlijk besef ik dat deze vorm van arbeid binnen het kapitalisme gewoon onmogelijk is.

Een reden dus om te strijden tegen het kapitalisme en voor een alternatief.

Ook in een ideale wereld zal arbeid niet altijd ideaal zijn. Het volmaakte geluk bestaat niet. Maar dat wil niet zeggen dat we er niet moeten naar streven.

Ook al is het dus niet mogelijk, toch moeten we er ook al binnen het kapitalisme naar streven.

We moeten ons niet bezig houden met de strijd voor een vierdaagse werkweek die totaal naast de kwestie is. We moeten ons wél bezig houden met vermenselijking van arbeid waar dat mogelijk is.

Mijn duizend woorden zijn opgebruikt. Voor die strijd geef ik dus één enkel voorbeeld: wanneer massale mobilisatie door links voor méér arbeidsinspecteurs, gezondheidsinspecteurs op het werk ? Die diensten worden systematisch door de overheid afgebouwd in dienst van het kapitaal. Wanneer strijd voor meer rechters die inbreuken op de arbeidsweging niet meer seponeren wegens te hoge werkdruk, tot frustratie van de inspecteurs ? Ook de Turken en Filipijnen van Borealis zullen er blij mee zijn.

De strijd moet gevoerd worden, maar wel de juiste strijd.

PS In mijn boek Eutopia heb ik gepoogd om een concrete manier te ontwikkelen voor menselijke organisatie van arbeid die realistisch realiseerbaar is. Je kan Eutopia op deze website gratis lezen en/of downloaden, ook in ebookformaat.