De Wereld Morgen
Ann Vermorgen (ACV): “Je moet luisteren naar de mensen en hun ongenoegen”
Jullie weten dat mijn verhouding met de vakbond dubbel is.
Vakbonden hebben een basisoptie: ze aanvaarden het kapitalisme en proberen dan door de organisatie van samenhorigheid onder arbeiders een tegenmacht te vormen tegen de kapitalisten, tegen het kapitaal; niet tegen het kapitalisme.
Met die tegenmacht slagen ze er in om de scherpe kantjes van het kapitalisme wat af te ronden, maar fundamenteel veranderen ze niets. En als het kapitalisme, zoals nu, in crisis is, staan de vakbonden machteloos.
Op dit ogenblik is hun rol verworden tot kanaliseren van ongenoegen. (Ik heb het Leemans zelf horen zeggen.) Ze organiseren nog wat protest, een betoging, af en toe en een staking in een concreet geval, waar dan een klein plaatselijk succesje mogelijk is, maar ze weten zelf ook dat hun eisen voor meer menselijkheid in de economie gewoon niet haalbaar zijn: het kapitalisme kan zich op dit ogenblik geen menselijkheid veroorloven.
En zo krijg je dan de toestanden in de Armonea-zorginstellingen, het alsmaar inkrimpen van het aantal inspecteurs voor veiligheid en gezondheid op de werkvloer, de onmacht tegenover illegale arbeidskrachten, de flexi-jobs en de armoede-jobs, en geen enkele waardige respons op de nochtans gerechtvaardigde eis van loonsverhoging boven de 0,4%.
Voorlopig slagen ze er nog in om de index te behouden, ook al omdat die op dit ogenblik in de kaart speelt van een beduidend deel van onze economie. Een deel van onze economie is gericht op de binnenlandse markt. De index houdt de koopkracht op die markt (min of meer) op peil en is dus goed voor de bedrijven die op die markt gericht zijn. Als dat morgen om de een of andere reden niet meer zo zou zijn, of het aandeel van de bedrijven die op de eigen markt gericht zijn, niet meer belangrijk genoeg zou zij, zal ook de index op de schop gaan.
Samenvattend en meer algemeen gesteld: de armoede stijgt en de vakbonden staan machteloos. De werkdruk stijgt, (de burnouts en depressies), de pensioenleeftijd moet omhoog… en de vakbonden staan machteloos.
Merk daarbij op dat het verschijnsel vakbond de facto alleen betekenis heeft in West-Europa. Nergens anders in de wereld spelen vakbonden een beduidende rol.
Maar in het verleden heeft de vakbond natuurlijk wel iets betekend. Het vervelende van de successen die de vakbond in het verleden heeft behaald is dat hij daardoor het kapitalisme voor de mensen aanvaardbaar heeft gemaakt.
Alleen is de vakbond niet enkel beperkt in ruimte (West-Europa), maar ook in tijd: de economische periode waarin het kapitalisme nut had bij een samenwerking van kapitaal en arbeid en dus vakbonden kon aanvaarden, is voorbij. En dus zal de vakbond ook bij ons meer en meer een onbetekenend randfenomeen worden, enkel nog dienstig om bij de mensen in betogingen wat stoom af te laten, zodat de boel niet ontploft. De rol van de vakbonden hier glijdt af naar die van de vakbonden in de VS.
Ondertussen heeft de vakbond zelfs niets meer te zeggen bij de meest onmenselijke vorm van het kapitalisme – de oorlog (Oekraïne).
In 1983 betoogden in Brussel 400.000 ( ! ) mensen tegen de plaatsing van de raketten en voor vrede. De vakbonden waren een sterke motor in de mobilisatie van die mensen. Nu is de oorlogsdreiging véél urgenter, en je hoort de vakbonden niet.
Dat moet natuurlijk niet verwonderen: ik ga er van uit dat ze in 1983 hebben geleerd dat ze zelfs op een hoogtepunt van hun macht niets betekenden als het er op aankomt: de raketten zijn geplaatst en liggen er nog.
Hoe wil je dat ik enthousiast ben over een verschijnsel dat het kapitalisme aanvaardbaar heeft gemaakt, terwijl het voor mij – en hopelijk ook voor jullie – duidelijk is dat het kapitalisme op alle fronten moet bevochten worden. De vakbonden hebben de grond onder de voeten van de strijders tegen het kapitalisme weg gehaald.
En toch kan ik niet zo maar tegen de vakbonden zijn als ik denk aan de concrete mensen die in het verleden beter hun boterham hebben verdiend dank zij vakbondsacties. Als ik als antikapitalist de concrete mensen uit het oog verlies is mijn antikapitalisme waardeloos.
En neen: ik wil niet mee in een verhaal van een verloren generatie die nodig is om de nieuwe wereld te vestigen.
Ik gun Ann Vermorgen dus haar enthousiasme over haar congres.
Maar als het dan toch over die concrete mensen gaat: ze wil dat er naar die mensen geluisterd wordt. Mooi, maar waarom luistert ze dan niet beter naar die mensen als die mensen klagen over de migratie ?
Ze hoort wel dat die mensen daar over klagen, maar ze luistert niet goed en plakt er dadelijk het hokjeswoord “verrechtsing” op en begint over sensibilisering en vorming. Sensibilisering en vorming komt er op neer dat ze de mensen wil leren dat ze ongelijk hebben.
Kijk: natuurlijk moet de vakbond strijden tegen racisme op de werkvloer. Natuurlijk is het onaanvaardbaar dat iemand door zijn collega’s scheef wordt bekeken omdat hij “van de vreemde komt”, of omdat hij moslim is. Dat de vakbond daartegen actie voert is terecht.
Maar als het zo nodig is om daar actie tegen te voeren; als de verrechtsing zo massaal is dat ze een enorm politiek probleem wordt, moet de vakbond dan misschien zich niet ook eens gaan afvragen of het diepere aanvoelen van de mensen misschien toch juist is.
Want eenvoudige mensen ervaren de migratie als een probleem. Ze is ook een probleem. Die eenvoudige mensen gaan dan hun ongemak over de migratie beleven in ongemak tegenover de migrant.
Misschien moet de vakbond eindelijk ook de eenvoudige mens in de diepere oorzaak begrijpen en actie gaan voeren tegen die immigratie. Niet tegen de migranten, maar tegen de immigratie. Op die manier kan de vakbond de diepere oorzaak van het probleem aanpakken, en de wind uit de zeilen halen van de échte racisten en extreem-rechtsen.
Maar ik maak me geen illusies: net zoals de vakbond op economisch en maatschappelijk vlak het kapitalisme als diepere oorzaak niet aanpakt zal hij dat ook niet doen als het over migratie gaat.
Het is verschrikkelijk wat ik ga zeggen. En ik huiver als ik denk aan al die idealistische vakbondsmilitanten, die het niet verdienen dat ik het zeg. Maar ten gronde is de vakbond verraad van de mensen waarvoor hij beweert op te komen.
Nogmaals: neen: de vakbondsmensen zijn géén verraders ! Ik heb een oneindig respect voor die mensen.
Maar de vakbond op zich dus wel.