Wij leven in de illusie dat herverdelingsmechanismen en sociale zekerheid de armoede oplossen. Het kan raar klinken, maar onze sociale zekerheid is geen instrument tegen de vorm van armoede die eigen is aan onze huidige westerse samenleving. Ze is een instrument tegen tegenslagen in het leven, en om dan armoede te voorkomen. Ze dient om een tijdelijke werkloosheid op te vangen, of ziekte en ouderdom. Maar die werklozen, zieken of ouderen zijn geen armen. De sociale zekerheid voorkomt dat ze arm worden, maar mensen die al arm zijn, worden niet uit hun armoede gehaald.
Sociale zekerheid gaat over zekerheid. Daarom is veel sociale zekerheid ook georganiseerd als een ver-zeker-ing. (Bijvoorbeeld de ziekteverzekering). Maar denk je dat armen zich kunnen verzekeren tegen armoede ?
De sociale zekerheid maakt dus wel dat de armoede door uitbuiting door de kapitalist, wordt ingedamd, maar toch is er nog armoede in onze samenleving. Die moet dus een andere oorzaak hebben.
Deze andere armoede is die van mensen die ook zonder tegenslag niet meekunnen in onze steeds ingewikkelder wordende samenleving. Een leerkracht in het beroepsonderwijs vertelde me dat hij aan leerlingen moet leren om een schriftelijke overschrijving te doen en dat sommige leerlingen daar niet in slagen. Dat is een voorbeeld van de relatief grote groep mensen die wel formeel kunnen lezen en schrijven, maar niet bekwaam zijn om een formulier te begrijpen. Die mensen komen in de problemen, zelfs als ze werk hebben. Er zijn mensen die om de een of andere reden gewoon niet bekwaam zijn om met geld om te gaan.
Dat zijn de duidelijke voorbeelden. Maar dat probleem groeit, op de eerste plaats omdat onze samenleving alsmaar ingewikkelder wordt. Een relatief onschuldig voorbeeld daarvan zijn de verkeerssituaties: vroeger kon je ontspannen door de stad fietsen. Dat is voorbij. Wat geldt voor de verkeerssituaties geldt voor zo wat elk aspect van het leven, van gezinssituaties tot winkelen in de supermarkt, waar je bekwaam moet zijn om de kleine lettertjes van de etiketten te lezen. Veel mensen begrijpen die kleine lettertjes niet. Het leven wordt ingewikkelder en daardoor komen er nu ook mensen in de problemen die vroeger wél meedraaiden. Vlak na de oorlog waren er in de kleine dorpen nog heel wat mensen die praktisch analfabeet waren. Dat was geen probleem: ze verdienden goed hun kost als boer, en als ze een brief van de overheid kregen, gingen ze naar de gemeentesecretaris die het hen uitlegde en het formulier invulde. Dat is nu niet meer mogelijk. De digitalisering zal het probleem nog vergroten. Ik ken gasten die heel goed kunnen gamen, maar geen enkel benul hebben van het gebruik van een tekst- of rekenprogramma, en ook niet bekwaam zijn om bankoverschrijvingen te doen. Er zijn ook migranten die door hun thuiscultuur totaal niet zijn voorbereid op functioneren in onze samenleving. Ook zonder tegenslagen, zijn zij arm. Ook bij hen lost de sociale zekerheid hun armoede niet op. Ze doen wel het armoedecijfer stijgen.
Ik denk dat het belangrijk is om te beseffen dat er een armoede is die niet door onze sociale zekerheid kan opgelost worden. Dat wordt gewoon bewezen door het feit dat ze bestaat, ook in een land met een goede sociale zekerheid.
Dàt is de armoede waarop we nu moeten focussen.
De kritiek op de regering is terecht, maar het is niet eerlijk om daarvoor Jambon aan te vallen: ook bij vorige regeringen, geleid door socialisten, was die visie er niet. Links heeft altijd gedacht dat het er om ging van geld af te pakken van de rijken, en dat aan de armen te geven. Ik ben daarvoor. Maar het lost het probleem van de armoede niet op. En eigenlijk zouden we geen geld moeten afpakken van de rijken, omdat er geen rijken zijn. Als er geen rijken zijn, is herverdeling niet nodig.
Waar ligt dan wél de oplossing ? In ieder geval is ze complex. Zo complex dat ik ze onmogelijk in een blogartikel kan aanbrengen. Dus moet ik opnieuw verwijzen naar mijn boek Eutopia. Maar laat het al duidelijk zijn dat Eutopia een samenleving is die zich heeft verlost van het kapitalisme.
PS Wie een interessant interview met Bea Cantillon wil lezen, moet naar weliswaar.be