De eeuw van eenzaamheid

De Tijd

Roel Verrijcken

‘We leven in een eeuw van eenzaamheid’

Al voor de coronapandemie ons sociaal isolement opdrong, sluimerde de epidemische eenzaamheid door ons moderne leven. De Britse econome Noreena Hertz ontleedt eenzaamheid als de dominante emotie van onze tijd, met grote economische en politieke gevolgen. ‘Het is een sociale recessie.

Er is in deze coronatijd en speciaal in deze kerst- en nieuwjaarsperiode veel te doen over eenzaamheid. Natuurlijk heeft corona de eenzaamheid onder mensen vergroot. Maar ook voor corona gaven de onderzoeken naar eenzaamheid verontrustende resultaten. De titel van dit artikel geeft dit al duidelijk aan door te spreken over de “eeuw” van eenzaamheid. 

En de overheid wil er iets aan doen.

De liberaal Decroo die een regering heeft gevormd om de belangen van het belgische grootkapitaal te dienen in de komende periode van grote economische crisis, doet er alles aan om de indruk te geven dat hij sociaal bekommerd is om zo zijn komende asociale kapitalistische politiek aanvaardbaar te maken voor de  domme massa. Als een zo sociaal voelend mens als De Croo zich tegen zijn goesting gedwongen voelt om die politiek te voeren, zal die wel echt noodzakelijk zijn, zeker ?

En dus laat De Croo zich fotograferen terwijl hij telefoontjes naar eenzamen pleegt en roept hij op om er voor te zorgen dat niemand eenzaam is bij kerstmis. Als hij het kon zou hij zeker tranen faken bij de gedachte aan al die ellende door eenzaamheid. Krokodillentranen.

Ondertussen hebben ze in Sint-Truiden en Geraardsbergen een schepen voor eenzaamheid en geven stadsbesturen allerhande premies voor straatfeesten om mensen samen te brengen.

Maar misschien moeten we ons eens afvragen waarom het nodig is om eenzame kerst-ouderen een kaartje te sturen of door vrijwilligers op te laten bellen ? En waarom moet de overheid straatfeesten stimuleren ? Waarom is dit eigenlijk nodig ? Is dit niet “kurieren am Symptomen” ? Deze vragen betekenen niet dat ik tegenstander ben van straatfeesten.

Het artikel van de Tijd gaat inderdaad op zoek naar dieperliggende oorzaken.

“Eenzaamheid is dus persoonlijk én politiek, economisch én sociaal. Het gaat ook over het gevoel niet gesteund te worden door je werkgever, het gevoel dat je onzichtbaar bent voor de overheid, het gevoel dat je achtergelaten wordt.’”

De Tijd is een zakenkrant en staat dus aan de kant van het kapitaal. Het siert deze krant dat ze dit wil schrijven.

Mag ik daarbij doen opmerken dat alles wat op dit ogenblik wordt gedaan om de eenzaamheid van mensen te verlichten beperkt blijft tot het persoonlijke vlak. Je zou kunnen zeggen dat De Croo door zijn telefoontjes, en een stad door haar straatfeesten, aan de mensen het gevoelen geeft dat de overheid hen wél ziet staan. Doch, het is slechts cosmetica. De kloof tussen burger en politiek wordt er niet door gedicht en het belet niet dat de burger wegvlucht naar extremistische partijen die nooit tot de overheid hebben behoord.

De Tijd vernoemt ook de technologie, de obsessie voor het scherm en de pseudo-contacten via digitale media, het neoliberalisme, de verstedelijking, het alleen wonen. Bij dit laatste wil ik toch de vraag stellen of het alleen wonen een oorzaak is van vereenzaming of een gevolg er van.

En nu is die eenzaamheid dus een belangrijk thema voor een kapitalistische zakenkrant zoals de Tijd. De krant geeft zelf aan waarom dit thema belangrijk is: “Ze zijn minder productief, voelen zich minder betrokken en zijn minder loyaal. Bedenk welke druk dat zet op het systeem. Bedrijven nemen dat beter ernstig, in hun eigen belang.’  Het gaat niet om de mens, maar om de belangen van het kapitaal.

Het voorbeeld van de samen etende brandweerlui is typisch: ze presteren beter. Hallo ondernemers: als je werkvee beter presteert als het mag samen eten, dan organiseer je dat toch ? De schoenenverkoper Rik Torfs is een meester in dit soort productie bevorderende maatregelen.

De Tijd noemt het neoliberalisme als oorzaak van individualisering. Mooi, maar als het om oplossingen gaat blijft ze binnen de logica van dat kapitalisme. Dat is dus waardeloos.

Laat me er tot attentie van links nog iets aan toevoegen: eenzaamheid betekent gebrek aan gemeenschap. 

In de opbouw van onze sociale zekerheid heeft links zich laten meeslepen in materialistisch marktdenken. Het heeft gedacht dat geld volstond om de samenleving menselijk te maken. Als je armen geld geeft om hun armoede wat te verlichten heb je daarmee het probleem opgelost ? Links heeft vergeten dat solidariteit te maken heeft met gemeenschap.

Links is er van uitgegaan dat een verzekering solidariteit is. Dat is ze formeel: mensen sluiten een contract om geld samen te brengen waaruit mensen met problemen kunnen putten. Neem nu onze ziekenkassen: het zijn verkopers van verzekeringen geworden. Vroeger hadden de ziekenkassen leden. Nu leidt de ziekenkas haar personeel op tot klantvriendelijkheid. De leden zijn formeel nog lid, maar in feite aangesloten klanten. In dat concept van solidariteit ontbreekt de beslissende factor om echt solidariteit te zijn: de gemeenschap. 

De organisatie van solidariteit moet ontstaan omdat mensen een gemeenschap vormen en als gemeenschap mekaar niet in de steek laten. Omdat ze mekaar niet in de steek laten, gaan ze dan een nog hechtere gemeenschap vormen. Dààr ligt de fundamentele maatschappelijke oplossing voor de eenzaamheid.

Gemeenschap vraagt kleinschaligheid. Ze vraagt ook gedeelde identiteit. De multiculturelen die zichzelf wereldburger noemen en de identiteit van mensen afwijzen omdat ze een begrenzing zou zijn voor de openheid op de andere, beknotten daarmee de basis voor de vorming van gemeenschap en veroorzaken daardoor eenzaamheid. 

Ja, gemeenschapsvorming en identiteit maken dat mensen en groepen zich onderscheiden van mekaar. Dat kan tot afwijzen en conflicten leiden. Maar gemeenschapsvorming en identiteit zijn tegelijkertijd ook basisvoorwaarden voor ontmoeting: je kan een ander pas ontmoeten als hij anders is; als hij een andere identiteit heeft. Die basisvoorwaarde mag je niet wegsmijten. Het gaat er dan om dat tot die identiteit de openheid op de andere hoort. We moeten niet werken aan de ontmanteling van identiteit en gemeenschap, maar aan vormen van identiteit en gemeenschap die de openheid op de andere cultiveren. De multiculturele samenleving die nu door links gepropageerd wordt is een samenleving van individuen. Het is een liberale samenleving en dus een vereenzamende samenleving. We moeten naar een samenleving van gemeenschappen. Het is de enige oplossing voor het probleem van de eenzaamheid zoals het zich nu stelt.

PS Ik herhaal hiermee gewoon wat ik al geschreven heb in mijn boek Eutopia. Je kan het gratis lezen en/of downloaden, ook in ebook formaat op deze website onder de rubriek Publicaties.

 

 
 

Eén antwoord op “De eeuw van eenzaamheid”

Een reactie achterlaten op download Reactie annuleren

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *