De Wereld Morgen
Vijay Prashad: “In het kapitalisme zijn racisme en seksisme functioneel”
Natuurlijk is racisme verbonden met kapitalisme.
Hier moet ik dadelijk nuanceren, want racisme is van alle tijden, en ik situeer hebt begin van het kapitalisme bij de industriële revolutie einde 18e eeuw met de mechanisering en dus de massaproductie.
Op dat ogenblik gebeurt er een fundamentele verandering. Tot dan kon je grosso modo stellen dat de productie gericht was op behoeftenbevrediging. De productie was in principe nooit voldoende voor totale behoeftenbevrediging. Mensen leden honger omdat er te weinig voedsel geproduceerd werd.
Sinds het kapitalisme wordt er wél voldoende geproduceerd. Maar er is toch nog honger omdat het voedsel verkeerd verdeeld wordt.
Ondertussen is het huidige kapitalisme in een fase van overproductie(capaciteit) gekomen.
Het is de “baas” natuurlijk altijd ook om winst gegaan, maar dat persoonlijke, zat nog niet in het systeem.
Door de mogelijkheid tot massale productie verschuift het doel van het systeem, los van de persoonlijke motieven van de ondernemer (kapitalist) van behoeftenbevrediging naar winst. Dan begint het kapitalisme.
Als je teruggaat naar de kern van het oude racisme kom je er op uit dat ras en volk samenvallen. Voor Hitler was het Franse volk minderwaardig aan het Duitse. Het ging dus niet enkel om het blanke ras tegenover het zwarte, maar ook om minderwaardigheid binnen het blanke ras. Om het andere volk.
We gebruiken niet voor niets de term werk-volk.
In het kapitalisme wordt het werk-volk als minderwaardig gezien. Het is gewoon een productiemiddel. Nogmaals: dat heeft niets vandoen met de persoonlijke ingesteltenis van de kapitalist. Het is het systeem.
Als het werk-volk minderwaardig is, dan is het kapitalisme in se racistisch.
Indertijd waren er nogal wat slaven die zich zelfs niet bewust waren van het fundamentele onrecht van de slavernij. Ze waren als slaaf geboren, en wisten niet beter, of dat was hun lot.
Het slaven-volk had Spartacus nodig die als vrije geboren was om tot het besef te komen dat het dat lot niet zo maar moesten pikken.
Misschien wordt het tijd dat er een nieuwe Spartacus opstaat om het werk-volk bewust te maken van het onrecht en racisme dat verbonden is aan het statuut van “loontrekkende” in het kapitalisme.
Ik ben geen marxist en niet echt een kenner van het marxisme, maar ik vermoed dat Marx iets uit het oog heeft verloren als hij zegt dat het loon van het werkvolk wordt bepaald door wat nodig is om te overleven en een gezin te onderhouden. Als marxisten me willen tegenspreken wil ik graag van hen leren.
Maar bij die bepaling van het loon wordt geen rekening gehouden met het feit dat het kapitalisme onvermijdelijk leidt tot overproductiecapaciteit en dat producten slechts winst genereren als ze verkocht en geconsumeerd worden. Voldoende consumptie kan slechts als ook werkvolk consumeert.
Op een bepaald ogenblik zal het loon dus niet enkel bepaald worden door wat de arbeider nodig heeft, maar ook door wat de markt nodig heeft: door de nood aan consumptie.
Zich links wanenen denken graag dat onze sociale zekerheid – pensioenen en werklozensteun – enkel te danken is aan hun moedige strijd. Die strijd is er geweest, maar die sociale zekerheid is even zeer het gevolg van de nood aan consumptie in onze gewesten na de tweede wereldoorlog: de markt had ook de werklozen en oude mensen nodig om te consumeren.
Het kapitalisme heeft de consumptie van het werkvolk nodig en zal het werkvolk dan ook mentaal bewerken (reclame) om te consumeren. Hierdoor ontstaat er bij de mensen een plat materialisme waarin cultuur samenvalt met consumptie.
Ik stel cultuur nu tegenover materialisme.
Tegenwoordig wordt ook K3 als cultuur aanzien, maar het wordt tijd dat de échte cultuursector die armlastig teert op subsidies, gaat begrijpen dat de desinteresse van de mensen voor “echte” cultuur, gevolg is van dat consumentistische materialisme.
Sommige culturalisten passen zich dan aan en proberen hun “product” als consumptie te verkopen. Dat kan enkel door verraad van wat cultuur moet zijn.
Een en ander is van belang als we kijken naar de toestanden in de “arme” landen en de redenering dat de lonen daar niet omhoog moeten omdat de mensen niet meer nodig hebben.
De linkse mens komt daartegen in opstand en zo klaagt Vijay Prashad dan ook aan dat er niet genoeg wordt gedaan om onderwijs, gezondheid of bouw van huizen te financieren. Natuurlijk heeft hij gelijk. Maar vanuit de idee dat de strijd tegen het kapitalisme ook een strijd is tegen het materialisme zou ik toch willen benadrukken dat de linkse strijd niet enkel mag gaan over meer loon of materiële welstand.
Het is goed dat Prashad pleit voor onderwijs. Maar onderwijs is niet per definitie het materialisme overstijgend. Een van de problemen van ons onderwijs tegenwoordig is juist dat het volledig gericht is op materialistisch functioneren en niet meer opvoedt tot échte cultuur. Leerkrachten die hun leerlingen verplichten tot de lectuur van Brusselmans zijn cultuurbarbaren. Het zal wel zijn dat ons onderwijs degenereert. Maar zelfs dàt hebben onze onderwijsdeskundigen niet begrepen: voor hen betekent opkrikken van het peil dat de jongeren weer beter kunnen rekenen om zo beter te kunnen meedraaien in een hoogtechnologisch kapitalisme.
Ook daarvoor moet links oog hebben als het ijvert voor de ontwikkeling van achtergebleven en uitgebuite volkeren. Niet enkel een beter loon en betere materiële welstand zijn belangrijk; niet enkel beter onderwijs… maar ook de ontwikkeling van immateriële waarden, van cultuur, is noodzakelijk om te komen tot een ontwikkeling die de materialistische perversie van het kapitalisme overstijgt.
Nogmaals ik ken Marx niet genoeg, maar ik vrees dat mijn vrienden, aanhangers van het marxistische materialisme daar weinig benul van hebben.
Ons decadente Westen maakt duidelijk dat materiële welstand niet automatisch leidt tot culturele ontwikkeling.
Of nog: godsdienst kan dan wel opium van het volk zijn, zonder spiritualiteit is ook een Eutopische, niet-kapitalistische, socialistische samenleving niet menselijk.